Den Helder – Bij de behandeling van het voorstel tot het vaststellen van het ‘Protocol vermoedens integriteitsschendingen politieke ambtsdragers gemeente Den Helder 2023’ is duidelijk geworden dat veel fracties een extern vertrouwenspersoon verkiezen boven de burgemeester. Het genoemde protocol vormt de richtlijn die moet worden gevolgd bij vermoedens of meldingen van integriteitsschendingen door politieke ambtsdragers, bijvoorbeeld belangenverstrengeling of verkeerd omgaan met bepaalde informatie. Met het vaststellen van dit protocol wordt uitvoering gegeven aan de gedragscodes integriteit die de gemeenteraad in 2016 heeft vastgesteld.
Op 13 maart is het protocol al voorgelegd aan de raadscommissie bestuur en middelen, maar toen werd gevraagd om meer duidelijkheid over het opnemen van een extern vertrouwenspersoon en de rol van het presidium. Burgemeester De Boer heeft daarom via een memo nadere toelichting gegeven. “In het ter besluitvorming aangeboden protocol is aan de burgemeester een verkennende en regisserende rol toegekend. Met de verkennende rol wordt gedoeld op de eerste screening bij meldingen (vooronderzoek). De regisserende rol heeft betrekking op de te nemen processtappen, de voortgang, de communicatie en de zorgvuldigheid die daarbij in acht moet worden gehouden. Naar aanleiding van de screening concludeert de burgemeester dat er wel of geen feitenonderzoek nodig is. Een feitenonderzoek wordt altijd door een externe onderzoekscommissie uitgevoerd.”
WC-eend
Er zijn echter ook gemeenten in Nederland die gebruik maken van een externe integriteitscommissie of een externe vraagbaak/vertrouwenspersoon. Deze variant vond maandagavond veel steun onder de Helderse commissieleden. De fracties Behoorlijk Bestuur, GroenLinks, PVV, Fractie Pastoor en Samen Actief zijn allen voorstander van een extern vertrouwenspersoon. Sylvia Hamerslag, fractievoorzitter van Behoorlijk Bestuur, beschreef het aanwijzen van de burgemeester als vertrouwenspersoon als “wij van WC-eend bevelen aan: WC-eend”. Zij kondigde namens haar fractie een amendement aan en GroenLinks heeft zich daar al bij aangesloten.
Burgemeester De Boer vindt de WC-eend opmerking van Behoorlijk Bestuur “niet passend bij dit thema en de serieusheid van dit onderwerp”. Hij benadrukte dat heel serieus wordt gekeken naar het protocol, ook door een vergelijking te maken met andere gemeenten. “We hebben gekeken naar toegevoegde waarde van een vertrouwenspersoon, maar komen tot deze conclusie.” De Boer sprak de ambitie uit om een aanspreekcultuur te creëren, in plaats van een afrekencultuur.
De VVD en PvdA spraken volledig vertrouwen uit in de burgemeester. Voor de ChristenUnie en Stadspartij is de mogelijkheid een extra persoon mee te nemen naar het gesprek met de burgemeester voldoende om het vertrouwensgevoel van het individu te waarborgen. Vanwege het aangekondigde amendement wordt het ‘Protocol vermoedens integriteitsschendingen politieke ambtsdragers gemeente Den Helder 2023’ bij de gemeenteraad van 18 september 2023 behandeld als bespreekpunt.
De burgemeester zegt:” We hebben gekeken naar toegevoegde waarde van een vertrouwenspersoon, maar komen tot deze conclusie.” En wie is die ‘we’ dan?
Toch eigenlijk wel het WC-eend idee.
De vertrouwenspersoon moet extern zijn! Immers is de burgermeester zelf onderdeel van de gemeenteraad in zijn functie als voorzitter.
Hij dient boven de partijen te staan, echter heeft hij een duidelijke voorkeur en is ook lid van een politieke partij.
Ook de tweede persoon de hoofdgriffier, die genoemd wordt als “vertrouwenspersoon” kan deze functie niet vervullen. De griffie is in dienst van de gemeenteraad, die ook jaarlijks een functioneringsgesprek met de griffier dient te voeren. Dit wordt gedaan door de werkgeverscommissie die bestaat uit een aantal raadsleden.
Door de verhouding werknemer/werkgever, is het niet mogelijkheid om als “vertrouwenspersoon” op te treden. Daarnaast heeft de Griffier een verleden bij de VVD, en is daardoor niet onafhankelijk.
De gemeenteraad is overigens ook niet in dienst van Gemeente Den Helder. (Er is alleen een fictieve arbeidsrelatie vanwege de raadsvergoedingen.)
Omdat de gemeenteraad los staat van de gemeente, zou er dus ook een onafhankelijke vertrouwenspersoon moeten worden ingehuurd. Dit is tegenwoordig heel eenvoudig, omdat een vertrouwenspersoon via een externe organisatie kan worden ingehuurd. Er hoeft dan ook alleen betaald te worden als er een integriteitsvraagstuk ligt. Zij kunnen ook de eventuele onderzoeken begeleiden.
Maar er is ook nog een andere reden om een extern bureau in te huren.
Er zijn meerdere casussen bekend waar raadsleden en/of wethouders van iets werden beschuldigd, waar nooit één enkel bewijs is geleverd. Maar tot een openlijke excuses is de raad nooit gekomen.
Als voorbeeld een Wethouders, die door twee anonieme brieven ergens van werd beschuldigd en weggestuurd. De twee anonieme brieven, bleken twee lege A4-tjes te zijn die een vorige burgemeester tijdens de raad omhoog hield. Ook is er nooit bewijs geleverd dat de twee anonieme personen, die een beschuldiging uiten, ook echt hebben bestaan.
Als de gemeenteraad geloofwaardig wil zijn, dan kan het niet anders dan er een extern bureau wordt ingehuurd. Daarbij moet in de verordening staan dat de partijen die tegenover elkaar staan, de vertrouwenspersoon moet kunnen vertrouwen. Indien dit niet het geval is. zal er een andere vertrouwenspersoon moeten worden gezocht. Indien dit niet lukt dienen beide partijen hun eigen vertrouwenspersoon kunnen krijgen. De gemeenteraad moet voor beide partijen de vertrouwenspersoon betalen, net als de eventuele juridische kosten die beide partijen maken. Hiervoor kan de raad een verzekering afsluiten.