Schagen/Hollands Kroon – Het kunst- en cultuurbeleid in de gemeenten Schagen en Hollands Kroon speelt zich al jarenlang af binnen een klein netwerk. In beide gemeenten worden projecten en werkzaamheden omtrent kunst in de openbare ruimte grotendeels uitgevoerd door dezelfde gezichten.
Beeldend kunstenaar Rutger Jan Bredewold en zijn vrouw Sylvia Buczynski blijken veel invloed te hebben wat betreft het kunst- en cultuurbeleid in zowel de gemeente Schagen als Hollands Kroon. Het koppel runt samen het bedrijf ‘Bredewold & Buczynski Art & Design’, maar is daarnaast ook politiek betrokken. Zij op dit moment als fractievoorzitter van de PvdA in Hollands Kroon, hij als voorzitter van de aan de gemeenteraad gelieerde kunstadviescommissie in Schagen. Bredewold en Buczynski zijn op diverse manieren betrokken geweest bij politieke besluitvorming op basis waarvan opdrachten zijn verstrekt aan Kunsthuis Steengoed te Anna Paulowna, terwijl zij ook een werkrelatie hebben met de eigenaar van dit bedrijf, Rob Glas.
Aanleiding voor het onderzoeken van de relaties binnen het kunst- en cultuurbeleid in Schagen en Hollands Kroon was een motie van PvdA Hollands Kroon uit eind 2021. In deze motie bepleit fractievoorzitter Sylvia Buczynski dat de gemeente geld moet vrijmaken voor deskundig onderhoud en herstel van beelden/kunstobjecten in de openbare ruimte. Voor de uitvoering hiervan zou volgens Buczynski de gemeente Schagen als voorbeeld moeten dienen, waar Kunsthuis Steengoed toen al het onderhoud aan de kunstwerken verzorgde. De aanname van deze motie heeft Rob Glas een nieuwe opdracht opgeleverd, dit keer voor de gemeente Hollands Kroon. Om precies te zijn verstrekt de gemeente het bedrijf van de steenhouwer uit Anna Paulowna hiervoor maximaal € 53.210,-, verspreid over vijf jaar.
Waarom Steengoed?
In het collegebesluit dat volgde op de motie van Buczynski staat dat alleen Kunsthuis Steengoed benaderd is voor het onderhouden van kunstwerken in Hollands Kroon en dat geen andere partijen aangeschreven zijn. Uit openbare documenten van de gemeente wordt echter niet duidelijk waarom juist het bedrijf van Rob Glas is aangewezen voor deze klus.
Destijds stelde de politiek verslaggever van Regio Noordkop, Stijn Vos, al vragen hierover aan toenmalig wethouder Theo Meskers, die hem vertelde dat het bedrijf Steengoed “zich simpelweg binnen het netwerk van de gemeente bevond”. Volgens Meskers zijn wel meerdere partijen verkend. Op navraag welke andere partijen in de race waren voor het kunstonderhoud in Hollands Kroon vertelt woordvoerster Noortje Slot dat haar collega’s dit “niet meer weten”.
Verzoek tot openbaarmaking documenten
Om deze reden is door Regio Noordkop een Woo (Wet open overheid) verzoek ingediend bij gemeente Hollands Kroon, met het verzoek tot openbaarmaking van alle documentatie en correspondentie rondom de motie die is ingediend door Sylvia Buczynski. De enige openbaar gemaakte documenten die inzicht geven over de totstandkoming van de samenwerking tussen Kunsthuis Steengoed en gemeente Hollands Kroon zijn e-mail gesprekken tussen Glas, Meskers en een aantal ambtenaren.
In de periode tussen de aanname van de motie en het collegebesluit over de uitvoering ervan, neemt Rob Glas contact op met wethouder Meskers om te vragen naar de “vordering wat betreft onderhoud kunst”. Dit betekent dat Glas goed op de hoogte was van de motie. In een volgend mail-gesprek wijst een ambtenaar op het feit dat Glas “een kleine achtergrond heeft met de gemeente”, maar Meskers gaf akkoord om de kunstenaar toch te benaderen. Verdere gesprekken zijn niet gedocumenteerd en hebben dus mondeling plaatsgevonden.
Werkrelatie Buczynski, Bredewold en Glas
De vraag hoe de contacten tussen de gemeenten Schagen en Hollands Kroon en Steengoed precies tot stand zijn gekomen is belangrijk, omdat er een aantoonbare relatie bestaat tussen Rob Glas en Sylvia Buczynski en haar man Rutger Jan Bredewold. Op de website van Bredewold & Buczynski Art & Design staat op de pagina ‘Team’ vermeld dat zij samenwerken met Glas als ‘Steenhouwer en creatief realisator’. Ook vermeldt het duo dat zij het design voor de website van het bouwbedrijf van Glas hebben gemaakt.
Verder wordt de kunst van Bredewold aangeboden in het Kunsthuis van Glas en hebben de twee tientallen projecten samen gedaan, zoals recentelijk de Noorderbakens Kunstroute. Uit berichtgeving blijkt dat Glas, Bredewold en Buczynski al tenminste tien jaar lang gezamenlijk kunst maken en verkopen. Enkele van hun gezamenlijke projecten zijn te vinden in de openbare ruimten van de gemeenten Schagen, Hollands Kroon en Den Helder. Zo zijn de twee partijen elkaars collega’s, maar ook elkaars klanten.
Schagen
De samenwerking tussen gemeente Schagen en Steengoed uit Anna Paulowna ontstond in 2013. Een gesprek met voormalig wethouder Ben Blonk maakt duidelijk dat Rutger Jan Bredewold destijds voor die connectie heeft gezorgd. “Bredewold is een hele grote animator in dat geheel”, vertelt Blonk. Sindsdien heeft Rob Glas behoorlijk wat opdrachten uit mogen voeren voor de gemeente Schagen.
Onderstaande tabel is volgens de gemeente Schagen “een overzicht van de werkzaamheden uitgevoerd door Steengoed en de daarvoor verstrekte gelden in de afgelopen jaren”.
Sinds 2017 werden de financiële vergoedingen die Glas jaarlijks van de gemeente ontving aanzienlijk hoger. In dat jaar is het raadsbesluit ‘Kaders beeldende kunst’ genomen, wat vanaf dat moment de leidraad zou zijn voor het beleid en de uitvoering van kunstprojecten in de openbare ruimte. Tussen de uitgangspunten van dit raadsbesluit uit 2017 staat: “voordat het college een kunstopdracht verstrekt, wint het advies in bij de WBK”.
De WBK (Werkgroep Beeldende Kunst) is een kunstadviescommissie voor de gemeente Schagen, waar Rutger Jan Bredewold sinds 2014 voorzitter van is. Lia Rienks, voorzitter van de KCARS (Kunst en Cultuur Adviesraad Gemeente Schagen), legt uit dat de WBK aan de KCARS verbonden is en zich specifiek bezighoudt met kunst in de openbare ruimte. Van bovenstaande tabel is af te lezen dat het bedrijf Steengoed tal van werkzaamheden aan kunst in de openbare ruimte voor gemeente Schagen heeft verricht. Het bedrag dat hier jaarlijks aan Steengoed voor werd uitgekeerd is sinds 2017 flink gestegen.
Via een Woo-verzoek is de gemeente Schagen gevraagd naar alle correspondentie en documentatie omtrent de totstandkoming van overeenkomsten tussen Steengoed en de gemeente, wat dus gaat over een periode van tien jaar. Echter, dit heeft slechts een verwijzing naar drie reeds openbare documenten opgeleverd, plus de bovenstaande tabel. Meer informatie is vanuit de gemeente Schagen niet gegeven.
Kunst op rotondes
Als voorzitter van de Werkgroep Beeldende Kunst werkte Bredewold in 2019 aan een plan voor het plaatsen van kunst op rotondes. Noordkop Centraal sprak hier toentertijd over met wethouder Joke Kruit en kunstenaar Bredewold. Gevraagd naar de stand van zaken van het plan, vertelde Kruit: “De kunstcommissie onder leiding van de heer Rutger Jan Bredewold is daar op aan het broeden en die heeft daar wat ideetjes voor”. Bredewold zelf gaf in dit interview ook aan dat de kunstcommissie bezig was met het uitwerken van de procedure voor rotondekunst.
In het raadsvoorstel dat daarop volgde stond dat Steengoedfiliaal het onderhoud van die kunst moest gaan verzorgen, waar jaarlijks een bedrag van € 13.633,- voor beschikbaar werd gesteld. Zo is bij het besluit van 11 februari 2020 opgenomen dat het onderhoud van de kunst op rotondes in gemeente Schagen wordt ondergebracht bij het bedrijf van Rob Glas.
Later dat jaar deelde Bredewold middels een brief met de gemeenteraad zijn visie op de houdbaarheid van de kunstcollectie. Hier schrijft hij onder meer dat Steengoed ervoor zorgt dat de kunstcollectie-Schagen opknapt, maar dat de financiële bijdrage structureel en hoger moest worden. Dit is meegenomen bij de beeldvormende vergadering over kunst in de openbare ruimte van 29 november 2021.
Vergelijking andere gemeenten
Hoe zijn dit soort zaken in andere gemeenten uit de regio geregeld? Gemeente Dijk & Waard heeft een Commissie Beeldende Kunst die vergelijkbaar is met de Werkgroep Beeldende Kunst in Schagen, waar Bredewold al ongeveer tien jaar voorzitter van is. Echter, in Dijk & Waard zijn de leden van deze commissie maar voor één termijn herbenoembaar, na de vaste periode van vier jaar, en mogen zij niet deelnemen aan leveringen en aan het verrichten van diensten ten behoeve van de opdrachten waarover de commissie adviseert. Wethouder John Does is van mening dat een regelmatige aanpassing van dit soort commissies belangrijk is, zodat er niet een ‘sigarenclubje’ ontstaat.
Wat betreft het onderhoud van kunst in de openbare ruimte vertelt een beleidsmedewerker voor kunst en cultuur in de gemeente Hoorn, Gerdien de Galan, dat zij het niet aanraadt om dat grotendeels via één particulier bedrijf te regelen. Dit omdat diverse gespecialiseerde bedrijven in verschillende dingen goed zijn, volgens De Galan.
Voor bronzen beelden raadpleegt gemeente Hoorn bijvoorbeeld het bedrijf Binder Art Services B.V. en Meesters, terwijl ze voor andere dingen meestal naar Kunstwacht gaan. Beide bedrijven hebben veel ervaring met het beheer van kunst in de openbare ruimte en werken voor gemeenten in heel Nederland. Bovendien repareert gemeente Hoorn ook regelmatig zelf kunstwerken of laat dit doen door de kunstenaar die het werk in eerste instantie gemaakt heeft. Over een samenwerking als die tussen gemeenten Schagen en Hollands Kroon en Kunsthuis Steengoed zegt Gerdien: “Ik weet niet of je dat zou moeten willen, eerlijk gezegd”.
Stimuleringsprijs Cultuurplatform Hollands Kroon
Een geval waar de namen Buczynski en Glas wederom met elkaar in nauw verband staan is bij de Stimuleringsprijs van het Cultuurplatform Hollands Kroon (CPHK). Hier is ook geld mee gemoeid. Naast het adviseren van de gemeente, reikt het CPHK ieder jaar een Cultuurprijs en een Stimuleringsprijs uit aan een organisatie of persoon die zich onderscheiden heeft op het gebied van kunst of cultuur.
In 2022 heeft Kunsthuis Steengoed de Stimuleringsprijs gewonnen, waardoor Rob Glas een bedrag van € 2.500,- ontving, plus een bedrag van € 500,- voor de aankoop van een kunstwerk van een lokale kunstenaar. De vakjury die hierover gestemd heeft bestond uit vier leden, waar Sylvia Buczynski er namens de gemeenteraad een van was.
Hoewel het in de politiek gebruikelijk is je te onthouden van stemming als je op enige wijze bij een onderwerp betrokken bent, besloot Buczynski die gebruikelijke politieke werkwijze hier niet toe te passen. Had ze dit wel gedaan, had de jury de prijs niet aan Glas kunnen toekennen. De gehele procedure is immers gebaseerd op consensus van de vakjury.
Gevraagd naar de relatie tussen Buczynski als jurylid en Glas als winnaar van de Stimuleringsprijs 2022 valt een korte stilte, waarna voorzitter van het CPHK, Joop Luten, antwoordt: “Dat was een unanieme beslissing, van alle leden. Ik heb daar bij gezeten om het proces te bewaken en ik durf mijn handen ervoor in het vuur te steken dat het geen rol heeft gespeeld dat ze Rob Glas kent. Zij kent als raadslid heel veel organisaties, er is geen werkrelatie tussen haar en Rob Glas.”
Ons kent ons
Buczynski is inderdaad een bekend gezicht wat betreft kunst en cultuur in Hollands Kroon. Zo zat zij in 2021 ook in de vakjury voor de Cultuurprijs van het CPHK. Dat jaar werd het daarvoor bestemde prijzengeld van € 5.000,- gewonnen door de Bloemencorso, een organisatie waar Buczynski ook enige betrokkenheid bij heeft. Samen met Bredewold en Glas zat zij in de jury die tijdens dit kleurrijke evenement beoordeelde welke praalwagen de mooiste was. Hoewel geen financiële vergoeding tegenover het jureren bij de Bloemencorso staat, maken de juryleden wel deel uit van het evenement. Volgens Joop Luten is dat echter geen reden tot een zekere betrokkenheid bij die organisatie.
Het is duidelijk dat het kunst- en cultuurbeleid in Schagen en Hollands Kroon zich binnen een klein netwerk afspeelt. Stijn Vos sprak ook oud-wethouder Joke Kruit over deze kwestie, die hem vertelde: “Het is op een gegeven moment een verhaal van ons kent ons”. Met dat gegeven is op zichzelf niks mis; het is duidelijk dat de twee beeldend kunstenaars in de loop der jaren ook veel betekend hebben voor de gemeenschap. Dit is ook altijd ‘goedgekeurd’ door de gemeente(n) en misschien is de grote vraag in dit geheel wel hoe het kan dat gemeenten dit soort ontwikkelingen toestaan. Als de betrokken kunstenaars al iets te verwijten valt, geldt dit dan ook niet voor de betrokken gemeenten?
Verantwoording
Voor de totstandkoming van dit artikel is uitgebreid gesproken met personen die in de voorgaande jaren betrokken waren bij het kunst- en cultuurbeleid binnen de gemeenten Hollands Kroon en Schagen. Denk aan (voormalig) wethouders, beleidsmedewerkers, kunstenaars, de voorzitters van het CPHK en KCARS. De opzet van het artikel en de te volgen werkwijze is tot stand gekomen na overleg met landelijk bekende (onderzoeks)journalisten. In lijn met de gebruikelijke werkwijze bij onderzoeksjournalistiek is het volledige verhaal vervolgens voorgelegd aan de direct betrokkenen voor een inhoudelijke reactie.
Reacties betrokkenen
Zoals onder de verantwoording is gesteld is het verhaal voor reactie voorgelegd aan de personen die nadrukkelijk in het artikel voorkomen. Daarbij is gemeld dat we hun reactie(s) integraal zouden opnemen bij het artikel. Rob Glas koos ervoor, ook na een tweede verzoek, niet inhoudelijk te reageren en slechts te melden dat zowel verslaggever als beide omroepen de nodige gevolgen van hun handelen zouden ondervinden, zowel privé als zakelijk. Bredewold en Buzcynski reageerden in eerste instantie via een advocaat en in tweede instantie met een inhoudelijk stuk. Die inhoudelijke reactie is hieronder in pdf-formaat toegevoegd.
