Verkiezingsbeloften onder de loep: LADA & ANDERS Hollands Kroon

Hollands Kroon – Politieke partijen beloven in aanloop naar de verkiezingen hemel en aarde aan de kiezer, maar lang niet alles wordt vervolgens waargemaakt. Over minder dan een jaar zijn er weer verkiezingen voor de gemeenteraad, tijd om de balans op te maken. De komende maanden analyseren we elke week één partij. Wat is er terechtgekomen van de verkiezingsbeloften? Waar hebben zij zich deze bestuursperiode hard voor gemaakt? Hoe hebben zij gestemd en hoe verhoudt zich dat tot hun verkiezingsprogramma van 2022?

Toen de partijen LADA & ANDERS zich in november 2021 samen presenteerden met een gemeenschappelijk verkiezingsprogramma, klonk hun belofte helder: ‘een eerlijker, duurzamer en transparanter lokaal bestuur, met aandacht voor kleinschaligheid, burgerparticipatie en leefbare dorpen in Hollands Kroon’.

Maar nu, ruim drie jaar later en na een breuk in de samenwerking, is het tijd om eens kritisch te kijken wat er van die ambities terechtgekomen is. Uit de voortgangsrapportage, na drie jaar coalitiebeleid, blijkt dat veel van de genoemde punten wél zijn opgepakt, maar voornamelijk door de coalitiepartijen (Onafhankelijk HK, SHK, PvdA, D66 en GroenLinks), waarin LADA & ANDERS géén plek had. Toch zijn er enkele raakvlakken tussen hun verkiezingsdoelen en het gevoerde beleid.

Speerpunten
Het verkiezingsprogramma van LADA & ANDERS was doordrenkt met idealistische uitgangspunten: een energie-neutrale gemeente, een dienstbare overheid, géén megastallen of nieuwe datacenters, steun voor jongeren en ouderen, en het herstel van het vertrouwen tussen burger en bestuur. Daarnaast werd er stevig ingezet op directe democratie, zoals referenda en een Jongerenraad, alsmede een roep om politieke vernieuwing, bijvoorbeeld via een raadsprogramma zonder klassieke coalitie-oppositieverhoudingen.

Met betrekking tot jongereninspraak heeft Hollands Kroon inmiddels een kinderburgemeester aangesteld en organiseert ook jongerenweken. Toch kwam er geen echte Jongerenraad. Verder is er een participatieverordening ingevoerd en geëvalueerd, met ruimte voor experimenten bij inspraak, maar LADA & ANDERS streefden naar échte directe democratie, inclusief referenda. Dat laatste is niet gerealiseerd.

Qua duurzaamheid geeft Hollands Kroon inderdaad de voorkeur aan zon op daken boven windenergie, en werkt aan een circulaire economie en biodiversiteit. Maar het afwijzen van nieuwe datacenters – een speerpunt van LADA & ANDERS – is slechts ten dele gelukt: er is wel een terughoudendheid en er zijn vestigingsvoorwaarden geformuleerd, maar geen keiharde stop. Het woonbeleid richt zich wel op ondersteuning thuis, maar knarrenhofjes en tiny houses, passend bij de ideeën van LADA & ANDERS, bevinden zich echter nog in de ontwikkelingsfase en zijn vaak afhankelijk van landelijke of regionale partners. De taal van het coalitieakkoord (‘bouwen aan vertrouwen’, ‘brede welvaart’, ‘inclusieve samenleving’) weerspiegelt soms wel de waarden van LADA & ANDERS, maar de praktische uitvoering komt niet altijd overeen met hun radicaal andere bestuursvisie.

Breuk binnen LADA & ANDERS
Al anderhalf jaar na de fusie viel de gezamenlijke fractie uit elkaar, toen ANDERS-voorvrouw Dorien Sijbenga toetrad tot Provinciale Staten namens de BoerBurgerBeweging (BBB). Dat leidde tot een directe breuk met LADA, die zich distantieerden van deze koerswijziging en haar naam veranderde in ‘Lokaal Democratisch Alternatief’ (LDA). Sijbenga bleef alleen achter als LADA & ANDERS.

In de media werd de breuk richting elkaar vriendelijk verpakt. Sijbenga benadrukte dat er “geen rancune” was, maar gaf ook aan dat zij en LDA inhoudelijk steeds verder uit elkaar kwamen. De idealen die in 2022 nog de basis vormden voor de gezamenlijke lijst, bleken in de praktijk moeilijk te combineren met politieke ambities van Sijbenga op hoger niveau. LDA gaf aan zich overvallen te voelen door het besluit van Sijbenga en noemde het “jammer hoe het is gelopen”.

Idealisme botst met bestuurlijke realiteit
De samenwerking tussen LADA & ANDERS begon met mooie woorden over een nieuw soort democratie, dicht bij de burger, en met veel nadruk op duurzaamheid, zorg en kleinschaligheid. De werkelijkheid bleek uiteindelijk weerbarstig.

Zonder plek in de coalitie was de invloed van LADA & Anders immers beperkt. Waar overlap was met het coalitieakkoord, kon een deel van hun agenda worden uitgevoerd. Maar hun meer vergaande hervormingsvoorstellen, zoals het raadsprogramma, referenda en het stoppen van grote industriële ontwikkelingen, zijn niet tot uitvoering gekomen.

Stemgedrag en zichtbaarheid
Uit het stemgedrag van de partij LADA & ANDERS en de beide per mei 2023 gesplitste raadsleden blijkt een consequent stempatroon dat in lijn is met hun verkiezingsprogramma.  Wel opvallend is dat LDA in 2024 een motie voor onderzoek naar kernenergie in stemming bracht die niet gesteund werd door Sijbenga. Qua zichtbaarheid was Henk van Gameren wel duidelijk meer actief en zichtbaar dan Dorien Sijbenga. LDA stelde het afgelopen jaar immers veel vragen aan het college over diverse onderwerpen die inwoners direct raakten.

Conclusie
LADA & ANDERS en LDA hebben als kleine oppositiepartij(en) nooit echt hun stempel kunnen drukken op het collegebeleid of het raadsdebat in Hollands Kroon. Wel zijn beide leden constructief gebleken in het voeren van oppositie. LADA & ANDERS hadden veel mooie plannen. Sommige daarvan zijn overgenomen door andere partijen en deels uitgevoerd. Maar veel ideeën zijn nog niet af of blijven steken in plannen en woorden. Zonder een plek in het bestuur had LADA & ANDERS immers weinig invloed. En door de breuk tussen beide partijen is ook de kracht van hun samenwerking verdwenen.

Reactie Henk van Gameren (LDA)
Regio Noordkop biedt elke fractievoorzitter de mogelijkheid om te reageren op de geschreven analyse. De reactie van Henk van Gameren is als volgt: “Wij herkennen ons wel in het geschetste beeld. Als kleine oppositiepartij is het lastig om je stempel te drukken op het beleid. Toch zijn we er trots op dat we, met onze beperkte slagkracht, het beleid toch hebben kunnen beïnvloeden. Door veel kritische vragen te stellen, moties en amendementen in te dienen en stevig het debat te voeren hebben we toch dingen voor elkaar gekregen. De kracht van LDA zit hem erin dat we midden in de samenleving staan, en ook buiten campagnetijd actief de inwoner opzoeken. Daardoor zijn we altijd goed op de hoogte van actuele dingen die spelen, en kunnen we daar vervolgens aandacht voor vragen.”

LDA is actief en zichtbaar, en kan rekenen op een trouwe achterban van actieve leden. Uiteraard is ons doel om bij de volgende verkiezingen meer zetels te winnen, zodat onze invloed groter kan worden. Er gaat nog altijd veel mis in Hollands Kroon, en we zijn enorm gemotiveerd om hier wat aan te gaan doen. Hopelijk kunnen we met onze invloed de volgende raadsperiode ook onze wat verdergaande hervormingsvoorstellen, zoals het invoeren van een gemeentelijk referendum en de keuze voor kernenergie als duurzame energiebron, doorvoeren.”

Reactie Dorien Sijbenga (LADA & ANDERS)
“De werkelijke reden van de breuk was dat volgens de LADA-statuten het lidmaatschap van een andere partij niet werd toegestaan, maar bij het besluit tot samenwerking was dit nooit ingebracht. Bovendien was een ander lid van LADA ook kandidaat voor BBB en gelden de statuten van LADA niet voor ANDERS!, een partij waarin van oorsprong leden van D66 en GroenLinks samenwerkten.”