Omgevingsplan vervangt alle bestemmingsplannen

Balans tussen beschermen en benutten leefomgeving

Den Helder – Een omgevingsplan gaat per 1 januari 2021 alle gemeentelijke bestemmingsplannen vervangen. Om dit te realiseren heeft de gemeente Den Helder (en alle Nederlandse gemeenten) de tijd tot 1 januari 2029. Het omgevingsplan bestaat naast de huidige bestemmingsplannen ook uit een zogenaamde bruidsschat vanuit het Rijk (bijvoorbeeld wetgeving op het gebied van milieu) en plaatselijke verordeningen.

De gemeenteraad van Den Helder kreeg maandagavond in Triade uitleg over het omgevingsplan door de eigen gemeentelijke beleidsmedewerkers Judith Koning en Ingmar Zwiers. Hoofdgastspreker was Harm Borgers van KokxDe Voogd, een bureau gericht op publieke organisaties, zoals overheidsinstellingen, en onder meer bezig met het implementeren van omgevingswetten. Daarnaast was er ruimte voor een vrijblijvend inzichtspel, wat een welkome afwisseling was bij het toch wat abstracte verhaal.

Eerst de rest, dan de regel
Volgens Borgers, gepromoveerd in omgevingsrecht, is de omgevingswet een simpel stelsel dat bestaat uit zes belangrijke instrumenten: omgevingsvisie, programma’s, gemeentelijke regels, rijksregels, omgevingsvergunningen en projectbesluiten uit provincie, waterschap of rijk. “Een omgevingsplan voor het hele grondgebied. Alle regels voor de leefomgeving in dat ene plan. Vroeger moest de gemeente eerste bestemmen en dan vergunningen verlenen. Nu kan alles in één keer. Bestemmingsplannen zijn regels van vroeger. Hoe langer u (de raad, red.) wacht, hoe lastiger het wordt om van oude bestemmingsplannen één omgevingsplan te maken”, meent Borgers waarbij hij doelt op de provincie Noord-Holland die op haar beurt ook aan de slag gaat met deze nieuwe wetgeving.

Ondanks dit vaste stramien levert het volgens Borgers juist veel vrijheid op voor raadsleden om anders te denken en invulling te geven aan de leefomgeving en activiteiten. “De omgevingswet betekent eerst de rest en dan pas de regel. Terug met de macht naar de burgers.”

Samen met burgers
Binnen de gemeente Den Helder hebben Julianadorp en Huisduinen al een omgevingsvisie. Voor Den Helder wordt daar nog aan gewerkt. Uiteindelijk is het de bedoeling dat er één gezamenlijke omgevingsvisie komt. Vanuit deze visie worden zaken meegenomen in het nieuw te maken omgevingsplan.

Borgers had ook op dit gebied een tip voor de raadsleden. “Maak de omgevingsvisie niet te gedetailleerd. Het idee van een visie is om te kijken naar de lange termijn. Maak prognoses en ga terug naar de essentie wat de mensen willen in deze gemeente.” Ook een compliment werd uitgedeeld. “Den Helder is van onderop bezig met de visie namelijk samen met de burgers. Dat is de meest mooie variant”, aldus Borgers, waarbij hij doelt op de totstandkoming van de omgevingsvisie voor Huisduinen.

Regels schrappen die niet nodig zijn
Het betoog van Borgers op zijn vakgebied was rap van tong en met veel enthousiasme. “Een idee over het centrum, de buitenwijken, de dorpen eromheen. Het kan slimmer. Zoveel mogelijk regels schrappen als het niet nodig is”, zo probeert Borger de aanwezige raadsleden te motiveren.

Wethouder Keur brak in: “De provinciale omgevingsvisie geeft ook heel duidelijk kaders waaraan gemeenten moeten voldoen.” Borgers pakte snel de draad weer op: “Opnieuw overleggen met de provincie. Als jullie het kunnen, zijn jullie aan zet. De verhouding blijft, maar de bedoeling bij deze nieuwe wet is om provincie te laten terugtreden en het samen te doen met jullie.”

Dilemma’s
Om de nieuwe wetgeving wat concreter te maken voor de raadsleden kregen zij een viertal dilemma’s voorgeschoteld met als onderliggende vraagstelling: waar zit de voorkeur? Het maken van het omgevingsplan is een taak voor de raad waarbij gekozen kan worden uit het geven van sturing en het stellen van kaders of juist veel keuzevrijheden inbouwen voor burgers en het college B & W.

Het eerste dilemma ging over het opstellen van het omgevingsplan met ambities of in de geest van de wet. De (gevoelsmatige) voorkeur bij het overgrote merendeel van de raadsleden was om te kiezen voor ambities in plaats van strakke regelgeving. Het tweede dilemma dat door Ingmar Zwiers werd voorgelegd, was het vooraf aangeven wat gewenst is of achteraf bijsturen voor een gebied. Hierbij sprak zo’n 75 procent van de raadsleden uit dat ze de voorkeur geven aan het vooraf meegeven van kaders.

Een gemeente die sturing geeft of een samenleving die aan het stuur staat. Unaniem vonden de raadsleden dat de samenleving, de eigen burgers, het voor het zeggen moesten krijgen. Maar de uitkomst bij het vierde dilemma leverde op dat het merendeel van de raadsleden wel degelijk controle wil houden op het doen en laten van het college van B & W in plaats van het geven van een mandaat waarbinnen het college vrij kan handelen.

Stand van zaken
Na het voorleggen van de dilemma’s was het tijd voor een update van het omgevingsplan. Zwiers: “Alle bestemmingsplannen worden met de bruidsschat en de plaatselijke verordeningen samengevoegd tot één omgevingsplan per 1 januari 2021. In 2029 moet het tijdelijke omgevingsplan vervangen zijn door een definitief plan. De Helderse gemeenteraad is verantwoordelijk voor dit omgevingsplan en het actualiseren zal per gebied of per thema gebeuren. Ook dient het logisch aan te sluiten bij ontwikkelingen en vraagstukken op dat moment.”

Plaatselijke verordeningen worden in het omgevingsplan opgenomen dan wel samengevoegd. “Het is een stap voorwaarts qua dienstverlening. Alle regelgeving over de eigen leefomgeving is straks vindbaar op één plaats.” De commissie stadsontwikkeling en beheer zal in eerste instantie de regie nemen. “Het gaat over de regels van de fysieke leefomgeving”, zo licht Zwiers deze keuze toe, die ook meldt dat voor de zomervakantie in grote lijnen meer informatie komt over de omgevingsvisie. “Dit geeft ook weer richting aan het omgevingsplan.”

Cadeautje 
De zogenaamde bruidsschat vanuit het rijk wordt gekscherend een ‘cadeautje’ genoemd. “Een grote set van regels die nu door het rijk wordt geregeld en straks door de gemeenten. Dit betekent vrijheid voor de gemeenten om regels naar eigen inzicht te schrappen, te wijzigingen of over te nemen.”

Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) zal ook haar intrede doen en belooft simpel te zijn: een vergunning check (kijken of er een vergunning nodig is voor een locatie of activiteit), direct naar aanvragen of melden en tot slot de regels (welke regels zijn van toepassing op welke locatie).

“Als je wat wilt, moet je optreden”
Terug naar de inzichten van Borgers waarin het vooral om kiezen draait. Wat moet er geregeld worden? En voor wanneer? Welke rol kiest de gemeente? Wat is de filosofie van de raad en het college? Wat is de impact voor de leefomgeving en dus ook haar inwoners? Wat zijn de kansen en plichten voor initiatiefnemers?

“Als je wat wilt, moet je optreden. Slimmer organiseren en sterker besturen. Neem als voorbeeld het centrumbeleid. Wat voor detailhandel wil de gemeente daar hebben? Een grote supermarkt aan de buitenkant van het centrum, maar mag dat? Nu bij het bestemmingsplan verval je al snel in regels en procedures. Bij het omgevingsplan is het de vraag wat willen we? Dan houd je je niet met regels bezig, maar zorg je ervoor dat Den Helder een geschikte binnenstad houdt. Niet vanuit de regel, maar vanuit de wil. Anders kijken naar de inrichting van ruimte en de besteding van geld. Meer mogelijkheid in variatie, samenwerken en eigen beleid maken waarbij je rekening houdt met elkaar.”

Het omgevingsplan, een drieluik van regels, bestuur (conflict of consensus) en de uitvoering in praktijk (hoe is de uitvoering in de praktijk?). Een informatieavond van een paar uur over een enorm intensief project. Bestemmingsplannen gemaakt vanaf de jaren ’50 die omgetoverd dienen te worden tot één omgevingsplan binnen acht jaar tijd. Een tijdsbestek waarin ook meerdere verkiezingen van de gemeenteraad plaatsvinden wat nieuwe raadsleden, nieuwe inzichten en nieuwe keuzes met zich meebrengt.

“Hartstikke leuke jaren”
Het zal voor de gemeenteraad ongetwijfeld zoeken worden naar een balans tussen het beschermen en daarnaast het benutten van de leefomgeving. Expert Borgers ziet het vooralsnog positief tegemoet. “De raad gaat hartstikke leuke jaren tegemoet, want ze kunnen kiezen.”

Mobiele versie afsluiten