Den Helder Airport ziet status ‘nationaal belang’ als enige reddingsboei

Den Helder – De toekomst van Den Helder Airport (DHA) hangt aan een zijden draadje. Het bestuur van de luchthaven is op allerlei vlakken hard bezig om ervoor te zorgen dat DHA de officiële status van ‘nationaal belang’ krijgt van het Rijk. “Zonder die erkenning blijft de huurverhoging van driehonderd procent overeind en dat betekent het einde van de luchthaven”, waarschuwt business development manager Nick Waterdrinker.

Den Helder Airport is de enige Nederlandse luchthaven die volledig gericht is op de offshore-industrie. “Wij vliegen niet naar vakantiebestemmingen, maar enkel op het Nederlandse energiesysteem. We verzorgen transporten voor olie, gas en wind op de Noordzee”, zegt Waterdrinker. Dat betekent dat de exploitatie van DHA afhankelijk is van ontwikkelingen op de energiemarkt en keuzes die de overheid daarin maakt. Zo ontstonden de eerste problemen voor de luchthaven na de klimaatconferentie van Parijs in 2015. “Toen wisten we dat de offshore-wereld ging veranderen en dat het aantal vliegbewegingen drastisch zou afnemen. Inmiddels is duidelijk dat we veertig procent van onze inkomsten verliezen door die energietransitie”, aldus Waterdrinker.

Gelijktijdig met het startschot voor de energietransitie kondigde het Rijksvastgoedbedrijf een enorme huurverhoging aan voor het medegebruik van Maritiem Vliegkamp De Kooy, het Defensieterrein waar DHA gevestigd is. De huur wordt drie keer zo hoog. “Die twee elementen zijn levensbedreigend. Dat snapt iedereen”, zegt Waterdrinker. De huurverhoging komt voort uit de Wet markt en overheid, die bedoeld is om oneerlijke concurrentie tussen publieke en private sectoren te voorkomen. Het bestuur van DHA vindt dat die wet hier verkeerd wordt toegepast, omdat zij met geen enkele luchthaven in Nederland concurreren, maar de verhoging blijft overeind. DHA heeft wel uitstel gekregen om te werken aan een toekomstperspectief; vanaf 31 december 2025 gaat de verhoogde huursom gelden.

Nationaal belang
Om de luchthaven te redden, moet de overheid een besluit nemen dat Den Helder Airport officieel erkent als luchthaven van nationaal belang, stelt Waterdrinker. “Dan is de Wet markt en overheid niet meer op ons van toepassing”, verklaart hij. DHA heeft de gemeente Den Helder en de provincie Noord-Holland nodig om dat besluit af te dwingen in Den Haag, maar in de tussentijd zit het bestuur van de luchthaven natuurlijk niet stil. Waterdrinker en zijn team concentreren zich momenteel op vier pijlers, die enerzijds gericht zijn op het creëren van nieuwe business bij de luchthaven en anderzijds toewerken naar de status van nationaal belang.

Ten eerste praat Den Helder Airport met Schiphol over het verplaatsen van de twee vliegtuigen van de Nederlandse Kustwacht. Die gesprekken gaan goed, zo vertelt Waterdrinker: “Schiphol moet krimpen en wij kunnen daar bij helpen door de kustwachtvliegtuigen over te nemen. Hier zit de Kustwacht tevens dichter op hun werkgebied; je hangt gelijk boven de Noordzee. Daarnaast is het zo dat bij een noodoproep voor de Kustwacht het overige vliegverkeer op Schiphol stilvalt. Daar worden ze gek van. Eerst twijfelde Schiphol of wij het stationeren van kustwachtvliegtuigen wel aankonden, maar inmiddels zit Frontex hier al jaren met soortgelijke toestellen en zien ze hoe goed dat gaat. Daardoor zijn de gesprekken in een versnelling gekomen.”

Als tweede pijler richt Den Helder Airport zich op elektrisch vliegen. DHA heeft zich aangesloten bij Power Up, een gezamenlijke leeromgeving voor luchthavens om kennis op te doen van de haalbaarheid, potentie en afhandeling van elektrische vluchten. Waterdrinker legt uit: “Het is een route-netwerk. De resultaten van testvluchten worden gebruikt voor onderzoek.” De vijf andere luchthavens binnen Power Up hebben allemaal de status van nationaal belang en zo is het lidmaatschap van DHA strategisch een slimme zet. “Hiermee is Den Helder Airport verbonden aan die luchthavens van nationaal belang”, aldus Waterdrinker. Verder is DHA als derde pijler veel bezig met drones. Deze kunnen worden ingezet voor transport en inspecties, maar Defensie kijkt ook naar DHA als partner bij de inzet van drones voor de beveiliging van de Noordzee. Door de recente geopolitieke ontwikkelingen wordt dat belang steeds groter.

Onzichtbaarheid
De vierde pijler noemt Den Helder Airport ‘Rethinking Helicopters’. Dat betekent dat wordt nagedacht over de rol van helikopters binnen de energietransitie. De offshore-luchtvaart bestaat immers grotendeels uit helikopters, maar die zullen een stuk duurzamer moeten worden. Daarom is DHA lid geworden van de Alliance for Zero Emission Aviation (AZEA), een denktank van de Europese Commissie over de toekomst van de luchtvaart. “Wij zitten daar bij om ervoor te zorgen dat de helikopter aandacht krijgt, anders heeft die straks geen bestaansrecht meer”, vertelt Waterdrinker. Toen de Nederlandse overheid in 2016 de nieuwe Luchtvaartnota presenteerde, ontdekte hij namelijk dat de offshore-luchtvaart daarin vrijwel genegeerd werd.

“Het woord ‘helikopter’ kwam er slechts twee keer in voor en dat ging over leisure en lesvluchten. Als je in dat soort zware stukken ontbreekt, wordt het heel lastig. Ook het CBS had ons over het hoofd gezien. Zij telden de sportvliegtuigjes op Texel wel mee, maar ons niet. We zijn structureel vergeten”, stelt Waterdrinker. Hoe kan dat? “We hebben ons altijd in de luwte ontwikkeld, in de schaduw van een militair vliegveld en een olie- en gasindustrie die niet graag in de schijnwerpers staat”, verklaart hij. Daardoor ontbrak het ook aan een sterk netwerk in Den Haag. “Je komt vaak pas bij een overheid in het vizier als je geld nodig hebt. Het ging altijd goed hier, maar we waren totaal onzichtbaar en hadden nooit bedacht dat het energiesysteem zo zou veranderen. Dat bijt ons nu in de billen”, zegt hij.

Lobby nodig
Hoe hard het bestuur van Den Helder Airport ook werkt aan die vier pijlers, voor het laatste stukje hebben ze de politiek nodig. Dat stukje betreft het verkrijgen van de officiële status van nationaal belang. “We hebben geen geld nodig, maar een lobby. Dat is een nog veel moeilijkere vraag. Wat wij nodig hebben is dat de regio naar Den Haag gaat om de erkenning van nationaal belang voor ons af te dwingen”, aldus Waterdrinker. De politiek is zeker in beweging gekomen na de aankondiging van het mogelijk moeten sluiten van DHA vanwege de huurverhoging. In opdracht van diverse overheden heeft het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) onderzoek gedaan naar een toekomstperspectief voor Den Helder Airport, waar een rapport uit voortkwam.

Volgens Waterdrinker is dat NLR-rapport echter niet genoeg. “Daar staat niets in wat wij niet zelf ook hebben bedacht en dat gaat allemaal over de lange termijn, maar wij hebben op korte termijn hulp nodig”, zegt hij. Daarnaast is het bestuur van DHA gefrustreerd over het feit dat zij zelf helemaal niet betrokken zijn bij dat onderzoek. “Ik vind het onbeschoft om over iemand zijn toekomst te praten zonder die persoon zelf”, aldus Waterdrinker. Ook vreest hij dat het Rijk dit onderzoeksrapport zal presenteren als ‘de oplossing’ en dat het besluit van nationaal belang daardoor niet noodzakelijk wordt geacht. “Dat besluit moet er echt komen. Ik hoop dat de gemeente en provincie de urgentie daarvan inzien”, stelt Waterdrinker.

50/50
Het lot van Den Helder Airport ligt dus in Den Haag, en de tijd tikt door. “Op 31 december 2025 krijgen we de rekening op ons bordje, met terugwerkende kracht vanaf 2022. Als dan geen besluit van nationaal belang is genomen, is het over en uit”, benadrukt Waterdrinker. De steun vanuit Defensie en de inzet van wethouder Fotigui Camara geeft het bestuur van DHA hoop op een goede afloop. Waterdrinker is optimistisch, maar realistisch. “Vorig jaar schatte ik onze overlevingskans op twintig procent. Toen hebben we ook een exit scenario opgesteld, dat was erg verdrietig allemaal. Nu, met een nieuwe wethouder die het vuur uit zijn sloffen loopt en meer beweging in Den Haag, is het 50/50”, zegt hij.

Voor de business development manager van DHA is het voortbestaan van de luchthaven dus nog steeds zo onzeker als het opgooien van een dubbeltje. Wat als Den Helder Airport verdwijnt? “Dan verlies je een strategisch knooppunt in het Nederlandse energiesysteem. Bovendien is het niet alleen de luchthaven die verdwijnt, maar ook 500 FTE aan werkgelegenheid, 32 bedrijven en een essentieel onderdeel van de offshore-logistiek. Dat zou een enorme fout zijn”, vindt Waterdrinker.