Er is weer veel te doen rondom de uitvoering van de WMO (Wet maatschappelijke ondersteuning). Dat is er bijna altijd, maar door corona zien gemeenten de wachtlijsten verder oplopen en daardoor is het onderwerp weer veel in het nieuws. In Den Helder maakt zelfs de VVD zich nu zorgen. Andere partijen trokken al eerder aan de bel. Hoe dan ook blijft het een heikel punt, dat naar mijn inziens deels verklaard kan worden door de wijze waarop bestuurders kijken naar de WMO als een last en een verplichting. Een focus op de juridische verplichtingen van de lokale overheid zorgt voor een minimalisering van de beschikbare zorg omdat de overheid enkel uitvoert waartoe zij verplicht wordt.
Dit wordt duidelijk wanneer je op de website van de gemeente Den Helder op zoek gaat naar ondersteuning op het gebied van zelfredzaamheid en uitkomt bij het onderwerp WMO. Dan staat daar namelijk het volgende: “De gemeente moet ervoor zorgen dat iedereen zoveel mogelijk zelfstandig kan blijven leven. Dat is bepaald in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015).” Op de website van de gemeente Hollands Kroon wordt minder de nadruk gelegd op het feit dat de uitvoering van de WMO een verplichting is, maar staat wel als eerste vraag: “Wat kunt u zelf doen?” Daarnaast beginnen zij ook direct over de rechten van de inwoners. Toch een nadruk op het juridische en de regels.
Ook Rijksoverheid heeft het over ‘moeten’ en een ‘zorgplicht’. Het is alsof de overheid zichzelf moet herinneren aan het feit dat zij deze zorg niet zomaar kunnen laten liggen. Het is voornamelijk een grote moeite en een kostenpost. Uit het woord ‘zorgplicht’ blijkt niets van bereidheid, welwillendheid of morele verantwoordelijkheid. In plaats daarvan stelt de gemeente haar moraliteit vast op basis van wat wettelijk mag en moet: Hun handelen zou moreel zijn omdat het volgt wat er in de wet staat voorgeschreven. Dit ethisch legalisme is desastreus. Het resultaat is dat men zich bijna bezwaard voelt om contact op te nemen met de gemeente en dit terwijl het uiteindelijk natuurlijk zelfs andersom zou moeten: Een proactieve gemeente die zelf ontdekt waar hulp nodig is.
Het lijkt erop dat gemeenten met het benadrukken van hun eigen verplichtingen refereren aan het feit dat de uitvoering van deze zorg ‘pas’ sinds 2007 in handen van het lokale bestuur is gekomen. Nu bijna 15 jaar laten wordt het echter tijd dat zij beseffen dat de zorg voor hun inwoners meer is dan een juridische verantwoordelijkheid. De overregulatie en geschreven nadruk op rechten en plichten leidt af van het feit dat je als lokale overheid zelf de inwoners zou moeten willen helpen. De zorg voor mensen met gezondheidsproblematiek is geen juridische verplichting als gevolg van decentralisatie, maar een morele verantwoordelijkheid op basis van empathie en rechtvaardigheid. Een eerste stap om te werken aan dit besef is het veranderen van het juridisch taalgebruik.
