Hilversum – Een kleine delegatie van de gemeente Den Helder reisde woensdag af naar Hilversum voor een bezoek aan Keerpunt Zuid, een bijzonder wooncomplex. De zes containerwoningen die daar staan bieden namelijk al acht jaar lang onderdak aan voormalig dak- en thuislozen met verslavingen en/of psychische problemen. Den Helder is bezig met een soortgelijk project en kijkt naar Hilversum als voorbeeld.
De gemeente Den Helder noemt het ankerplaatsen, in Hilversum heet het Keerpunt Zuid, maar deze woonvormen zijn allemaal gebaseerd op hetzelfde Deense concept: Skaeve Huse. De woningen zijn kortgezegd bedoeld voor mensen die nergens anders terecht kunnen. In een reguliere woonwijk veroorzaken zij teveel overlast en ook in een zorginstelling passen ze niet. Hier kunnen ze zichzelf zijn, onder strikte voorwaarden. De Helderse delegatie, bestaande uit burgemeester Jan de Boer, wethouders Peter de Vrij en Petra Bais en drie ambtenaren, sprak met Harro Koeleman, oprichter van Keerpunt Zuid en zorgmanager bij Kwintes, over het dagelijks leven en de uitdagingen op Keerpunt Zuid.
“Ze moeten het leven op straat echt willen verlaten”, dat is volgens Koeleman de belangrijkste voorwaarde. “De angst om hun huis te verliezen is de kracht van dit concept. Dat willen ze nooit meer meemaken. Ze hadden niets te verliezen, maar nu wel. Daar moet je op inspelen”, zegt hij. Bij de overhandiging van de sleutels tekenen de bewoners een contract waarin bijvoorbeeld staat dat zij geen overlast buiten het terrein mogen veroorzaken. Als ze zich niet aan de regels houden, krijgen ze een time out (een week op straat) of worden ze voorgoed uit hun containerwoning gezet. “Daar moet je heel duidelijk en hard in zijn. Alleen dan werkt het”, benadrukt Koeleman. Hij haalt de Skaeve Huse in Heerlen als voorbeeld aan hoe het fout kan gaan; daar werd een ggz-medewerkster neergestoken door een bewoner. Volgens Koeleman lag dat aan een slechte voorbereiding.
Begeleiding en controle
Dat het een uitdaging is, daar draait Koeleman niet omheen. “Ik heb er behoorlijk wat grijze haren van gekregen. Je moet een lange adem hebben en blijven investeren. Nooit verslonzen. Eigenlijk moet je iemand hebben die 24 uur per dag bereikbaar is, zoals ik dat hier ben”, vertelt hij. De delegatie was onder de indruk van de betrokkenheid van de zorgmanager. Ze fluisterden naar elkaar: “We moeten hem hebben.” Koeleman doet het echter niet alleen. Zijn collega’s bij Kwintes en medewerkers van het Leger Des Heils begeleiden de bewoners bij het wonen. Daarnaast krijgen ze drie uur per week Wmo ondersteuning. Dat was eerst zes uur per week, maar werd na een half jaar al afgeschaald. Ook heeft elke bewoner een bewindvoerder die leefgeld verstrekt (ongeveer 80 tot 100 euro per week) en ervoor zorgt dat ze de huur betalen.
Bewindvoering is verplicht voor de bewoners van Keerpunt Zuid. Huishoudelijke hulp en verslavingszorg zijn opties, waarvan de laatste nagenoeg niet gebruikt wordt. “Daar moet je ook mee stoppen. Dat hebben ze al honderd keer geprobeerd, maar dat werkt bij deze mensen niet meer”, zegt Koeleman. Dat alcoholgebruik bij het dagelijks leven van de bewoners van Keerpunt Zuid hoort, wordt al snel duidelijk als de Helderse delegatie bij één van de containerwoningen naar binnen stapt. De bewoonster, Henny, ontvangt hen vriendelijk. “Mooi plekkie he”, zegt ze vanaf haar bank, maar vraag wat ze het mooiste aan Keerpunt Zuid vindt kan ze moeilijk beantwoorden. “Ik heb een borrel op”, zo verontschuldigt ze zich. Vervolgens komt haar buurman aan met een Albert Heijn tas. “Ik heb wat voor je meegenomen”, zegt hij enthousiast, terwijl een blik bier en een komkommer uit de tas verschijnen.
De camera’s op het terrein zorgen ervoor dat incidenten altijd na te kijken zijn, maar werken volgens Koeleman ook preventief. Verder komen elke dag boa’s langs. “Zij nemen Keerpunt Zuid mee in hun dagelijkse rondje. Die voorspelbaarheid heeft een positief effect. Daarnaast gaan de boa’s leuk met de bewoners om, dat is ook heel belangrijk”, zegt de zorgmanager. Het feit dat de grootste overlastgevers nu op Keerpunt Zuid verblijven, verlicht ook de politie in Hilversum. Zo vertelt Koeleman dat de zes bewoners voorheen goed waren voor 150 politie mutaties per jaar en dat dat er nu nul zijn. “Er is buiten het terrein nog nooit iets gebeurt. Ik spreek wel eens wijkagenten en die zeggen dan “oh ja, die mensen zijn er ook nog, daar waren we vroeger de helft van de tijd aan kwijt”. Voor elke euro die je hier in investeert krijg je er dus vier terug.” Als de burgemeester aan Koeleman vraagt wat zijn grootste fout is geweest, reageert hij stellig: “De beheerunits.” Toen Keerpunt Zuid opende zat er de hele dag een medewerker in een beheerunit, maar daar zijn ze na een week mee gestopt. “Op die manier werd het weer een soort instelling met alle nare gevolgen van dien. Dan komen de bewoners continu binnen om van alles te vragen, soms ook agressief”, zo verklaart Koeleman.
Locatie en participatie
Keerpunt Zuid ligt aan de rand van de stad, naast een industrieterrein. De gemeente Den Helder is nog aan het onderzoeken wat de beste locatie voor de ankerplaatsen is. In eerste instantie werd een stuk grond bij Fort Dirksz Admiraal als de perfecte plek gezien, maar het Rijksvastgoedbedrijf (eigenaar van de grond) wil daar niet aan meewerken. Vervolgens kwam een stuk grond aan het Tuinderspad als beste locatie uit de bus, maar dat stuitte op veel weerstand vanuit de omgeving. De gemeenteraad ging in dat verzet mee en nam een motie aan waarmee het college werd opgedragen een nieuw locatieonderzoek uit te voeren. Dat onderzoek loopt nog en daarbij worden ongeveer achttien locaties meegenomen. Het college wijst uiterlijk 1 maart 2025 één of twee nieuwe voorkeurslocaties aan.
Aangezien de vorige locatie op veel weerstand stuitte en daardoor niet doorging, vroeg wethouder De Vrij aan Koeleman hoe de gemeente de locatiekeuze het beste aan kan vliegen qua participatie. “Mijn ervaring is dat je heel stellig moet zijn. Als je zeker weet dat iets de beste locatie is, moet je daar voor staan. Mensen mogen meedenken over bijvoorbeeld de looproutes, verlichting en plaatsing van camera’s, maar laat ze niet meedenken over een locatie, want dan komt het uiteindelijk nergens”, reageerde hij. Verder zei Koeleman dat het belangrijk is om in gesprek te gaan met direct omwonenden of naastliggende bedrijven en de toezegging te doen dat eventuele schade aangericht door de bewoners van de Skaeve Huse wordt vergoed. “Dat is eigenlijk nooit nodig, maar het feit dat je die toezegging doet haalt de kou uit de lucht.” Tenslotte adviseerde de oprichter van Keerpunt Zuid de Helderse delegatie om geen tijdelijke locatie aan te wijzen, ook al is het op die manier makkelijker om de buurt mee te krijgen. “Doe het gelijk permanent, dan ben je er van af”, aldus Koeleman.
De Helderse delegatie vertrok met een hoop informatie weer richting de Noordkop. Wethouder Peter de Vrij, verantwoordelijk voor de Wmo in Den Helder, is erg te spreken over het concept Skaeve Huse en de aanpak op Keerpunt Zuid. “Het is heel boeiend. Je neutraliseert de overlastgevers. Vooral het niet te veel willen sturen, behalve dat je keiharde afspraken maakt, dat spreekt me erg aan. Ze wonen hier zelfstandig en zijn zelf verantwoordelijk. Als je er een puinhoop van maakt, ga je de straat op. Dat werkt”, aldus de wethouder.
Wat een leerzaam uitstapje naar Hilversum heeft onze gemeentelijke delegatie gehad, nietwaar? Ze komen terug met hoofden vol ideeën over hoe Den Helder zijn eigen versie van het Keerpunt Zuid-project kan implementeren. Maar laten we eens kritisch kijken naar wat er echt onder de oppervlakte speelt.
De gemeente Den Helder wil ankerplaatsen creëren, geïnspireerd door het Deense model van Skaeve Huse, bedoeld om de grootste overlastgevers een plek te geven. Op papier klinkt het misschien als een effectieve aanpak om problemen te isoleren en overlast te verminderen, maar in de praktijk roept het veel vragen op.
Ten eerste, juridisch gezien, hoe zit het met de vrijheid van deze bewoners? Zijn we niet gewoon een soort openluchtgevangenis aan het creëren waar mensen onder strikte voorwaarden ‘mogen’ leven? Ja, ze ondertekenen een contract en ja, ze kunnen hun woonplek verliezen als ze zich niet aan de regels houden. Dat klinkt toch verdacht veel als onder dwang leven met de constante dreiging van huisuitzetting boven het hoofd.
En dan de locatiekeuze – een terugkerend hoofdpijndossier. De eerste poging mislukte door lokale weerstand, en nu is de gemeente op zoek naar een nieuwe plek die waarschijnlijk weer op weerstand zal stuiten. Het advies van Harro Koeleman uit Hilversum om ‘stellig’ te zijn en de gemeenschap niet te veel inspraak te geven bij de locatiekeuze, klinkt eerder als een recept voor meer conflict dan voor samenwerking. Hoe kunnen we een project dat bedoeld is om de gemeenschap te dienen, succesvol maken als diezelfde gemeenschap zich buitengesloten voelt?
Het concept kan dan wel mooi zijn in theorie, en misschien zelfs werken onder ideale omstandigheden, maar de uitvoering hier is allesbehalve ideaal. We moeten ons afvragen of we echt een dergelijk ingrijpend project willen doorzetten, dat zoveel kost en potentieel zoveel controverse en onrust kan veroorzaken. Misschien is het tijd voor Den Helder om terug te gaan naar de tekentafel en te kijken naar meer integratieve en minder isolerende oplossingen die beter passen bij onze stad en haar inwoners.
Mart Coers
‘Onder strikte voorwaarden kunnen ze zichzelf zijn’: dat houdt inderdaad een tegenstrijdigheid van jewelste in zich…..
Wat die integratie van deze zogenaamde aso-bewoners betreft, waar u op aan lijkt te willen sturen: wellicht is het een idee dat zo’n bewoner naast u komt te wonen. Ik kan me zo voorstellen dat u wel een oogje in het zeil wil houden. En ik wens u daar bij voorbaat veel succes mee….
Ergens aan het eind van de wereld, dat is de beste plaats voor deze categorie. Niet omdat ze niet deugen, zeker niet, het zijn vast beste mensen, maar simpel omdat ze veel overlast veroorzaken. Als je er naast woont ben je de sigaar. Luide muziek, gelal en ruzies, dat is je lot als omwonende, omdat de redelijkheid meestal ver is te zoeken als de drank is in de man. Zij een huis, maar jouw leven een hel. Neen, meneer Coers, isoleren die mensen, op een plek waar ze zich flink kunnen uitleven en verder geen kwaad kunnen. Zijn ze zelf ook blij mee….
Die Koeleman in bovenstaand verhaal kan lekker praten overigens. Zo’n locatie de omwonenden gewoon door de strot duwen, daar komt zijn verhaal op neer. ‘Stellig zijn en de mensen geen inspraak geven’: wat is dat voor een dictatoriale benadering? Ik neem aan dat ze niet naast hem wonen.
Het is zo makkelijk allemaal: de mensen die het beleid maken en menen dat iedereen moet inschikken als het gaat om de opvang van dergelijke dronkenlappen, maar ook om die van nauwelijks aangepaste asielzoekers, – en die ook niet van plan zijn zich aan te passen, omdat ze hun eigen cultuur liever trouw blijven, maar er zijn natuurlijk ook asielzoekers waar niets op is aan te merken en die zich ontpoppen als ideale buren: die laatsten laat ik buiten beschouwing -, zijn over het algemeen degenen die zelf prima wonen, veelal in een vrijstaand huis met hun schaapjes op het droge. In een volksbuurtje kom je ze niet tegen.
Het beste voorbeeld van zo’n persoon is toch wel voormalig PvdA-minister Marcel van Dam, die met zijn sociale inborst ook verdraagzaamheid en tolerantie predikte en meende dat mensen niet moesten zeuren als er iemand naast hen kwam te wonen waar ze niet op zaten te wachten, maar die zichzelf terugtrok op een miljoenen euro’s kostend landgoed met een hek eromheen, verdiend met het uitdragen van de sociale PvdA-boodschap. U kent dat wel: links lullen, rechts zakken vullen. Het spreekt voor zich dat daar verder niemand welkom is of was…..
Net even bij het voorbeeld van Kwintes in Hilversum gekeken en ik denk dat meneer Koeleman gewoon wat hoog van de toren blaast. Hun aso-woningen liggen op een bedrijventerrein en aan de overkant van de doorgaande weg zit een wijkje waar roeptoeter Koeleman zelf waarschijnlijk niet woont. Dan is het lekker makkelijk roepen, dat je verder met niemand rekening moet houden bij de locatiekeuze.
Maar toegegeven: de lokatie in Hilversum levert ook heel wat minder directe conflicten op dan bijvoorbeeld de Helderse voorkeurslocatie naast een begraafplaats, volkstuinvereniging, op 20 meter van de achterkant van woningen en aan een wandelpad. Waaruit blijkt dat we hier die keuze dus misschien toch maar beter niet aan “Willemsoord” over kunnen laten. Dan gaat de belangenmolen weer draaien.
Ik denk dat het op zich een goed concept is, als er maar voldoende afstand is tussen de locatie en woonwijken zodat er geen overlast is. Dat je strikte afspraken maakt lijkt me ook niet echt een probleem, al klinkt het wat streng. Maar als voor de bewoners duidelijk is hoever ze kunnen gaan en er voldoende ruimte wordt gelaten om zichzelf te zijn dan kan dat ook voor rust zorgen. En in ieder geval hebben ze dan een dak boven het hoofd, ook niet onbelangrijk.
Ik denk dat deze mensen, en dit zeg ik respectvol, te vaak in een roes verkeren om zelf de juiste beslissingen te nemen. En ik weet uit ervaring hoe groot de overlast is als je er als omstander mee te maken hebt. Er valt dan niet met ze te praten. Het is misschien niet ideaal, maar het is een oplossing. Er is, voor zover ik weet, ook geen beter plan. Maar dus niet in de buurt van een woonwijk, wandelgebied of volkstuinen waar het toch gewoon weer overlast gaat geven…
ik vindt het helemaal niks, op deze manier beloon je slecht gedrag gewoon weer, je moet het juist straffen om het af te leren, maar ja NL is zo verschrikkelijk links geworden……