Minister van Binnenlandse zaken Hanke Bruins Slot gaf in november 2023 aan, naar aanleiding van brieven van de Nederlandse vereniging voor Raadsleden en van de vier grote gemeenten, een onderzoek uit te gaan voeren naar grotere gemeenteraden. Zij zag dit als oplossing voor een lagere werkdruk en een betere verbinding met de samenleving.
Haar opvolger Hugo de Jonge zag de oplossing vooral in het werken met commissieleden of burgerraden, waarbij hij ook stelt: “Democratie kost nou eenmaal geld en is nou eenmaal niet efficiënt, en dat is maar goed ook.”
Volgens Binnenlands bestuur oppert het ministerie van Binnenlandse zaken inmiddels dat gemeenteraden over een paar jaar zelf moeten bepalen hoeveel raadsleden zij nodig hebben. Dit omdat Nederlandse gemeenten ruim minder raadsleden hebben in vergelijking met andere Europese gemeenten. Geen hele rare gedachte, want onze huidige regels stammen uit 1897 en Nederland heeft inmiddels wel bijna vier maal zoveel inwoners.
De vraag is of het uitbreiden van gemeenteraden nu echt een oplossing voor een lagere werkdruk en een betere verbinding met de samenleving is. Hoe nodig is dit eigenlijk in Hollands Kroon en Den Helder?
Hollands Kroon
Hollands Kroon is bestuurlijk een constructieve gemeente waar raadsvoorstellen veelal unaniem de eindstreep halen. Ter indicatie, de kwalitatief uitstekende oppositie is daar zelfs constructiever dan de coalitie in Den Helder. Het college stelt zich ook echt in dienst van de gemeenteraad om de raad zo goed als mogelijk in stelling te brengen. Het raadsdebat wordt hier al niet meer via het college gevoerd, maar wisselen de partijen zelf onderling hun politieke standpunten en argumenten uit en zijn daarbij ook in staat om zich te laten overtuigen door betere argumenten. Maar waarom ze ooit hebben gekozen voor zo’n plat vergadersysteem, waardoor de werkdruk voor raadsleden echt absurd hoog is, lijkt een raadsel.
Hollands Kroon werkt niet met commissieleden, dus de 29 raadsleden moeten alles zelf aflopen, lezen en volgen. Wat ze wel erg goed doen is de mogelijkheid bieden aan inwoners om op het raadscafé hun zorgen of wensen te uiten. Wat dit aspect van ‘verbinding met de samenleving’ betreft is de lokale politiek hier dus al prima bezig. Vier of vijf vergaderingen per week is voor een lekenbestuur als een gemeenteraad, waar veel leden ook nog een gewone baan hebben, echter wel te veel.
Daarnaast doet Hollands Kroon nog steeds te veel achter gesloten deuren. Enerzijds zijn dat nuttige informerende bijeenkomsten met ambtenaren, waar raadsleden zich op dossierniveau bij laten praten. Anderzijds zijn er ook meer politiek getinte bijeenkomsten als ‘benen op tafel’ overleggen met het college over relevante politieke onderwerpen die wel degelijk openbaar horen te zijn. Inwoners hebben namelijk recht om te weten wat partijen vinden van een voor hen belangrijk onderwerp en wel van startnotitie tot de uiteindelijke besluitvorming. Het komt nu voor dat bijvoorbeeld een belangrijke nota als de nota wonen, na twee jaar plots in de gemeenteraad komt ter vaststelling, zonder dat inwoners daar eerder enige invloed op hebben kunnen uitoefenen. Dat deel van ‘verbinding met de samenleving’ moet echt beter.
Den Helder
Den Helder heeft naast haar 31 raadsleden maar liefst 49 commissieleden rondlopen. De commissieleden krijgen geen vaste toelage, maar slechts een onkostenvergoeding per bijeenkomst. Enerzijds verlaagt dit de werkdruk, vooral voor kleine fracties, maar anderzijds vergt dit ook weer fractievergaderingen om alle standpunten af te stemmen en weer terug te koppelen. Per saldo nuttig voor gelijktijdige commissievergaderingen, maar de winst voor het verlagen van de werkdruk is feitelijk minimaal.
De volksvertegenwoordigende taak is in Den Helder minder goed geregeld. Er is geen raadscafé, maar inwoners kunnen inspreken of zelf contact zoeken met gemeenteraadsleden. De openheid van het gemeentebestuur is in Den Helder wel weer uitstekend geregeld. Vergaderingen zijn altijd openbaar waar dat mogelijk is. Den Helder zou wel efficiënter kunnen vergaderen als er minder ‘incidenten’ of situaties via moties ter tafel zou worden gebracht. Wellicht dat dit fenomeen wel met werkdruk te maken heeft, want als je iets wil wijzigen dan moet het beleid aangepast worden met alles wat daarbij hoort. Dat is veel werk, maar zorgt uiteindelijk wel voor blijvende oplossingen.
Versplintering
Den Helder heeft nog een ander probleem. Door de enorme versplintering hebben vrijwel alle fracties moeite om hun kieslijsten te vullen en actieve leden aan zich te binden. Dit leidt tot brede coalities en dus te grote en dure colleges. Twaalf partijen, met maar liefst vijf lokale partijen zonder echt duidelijke ideologische verschillen, is te veel voor een middelgrote stad van ruim 55.000 inwoners. Ga met elkaar praten, zonder bang te zijn voor je raadszetel, en maak één of twee sterke lokale partijen.
Gemeenteraden zijn qua diversiteit nog zelden een afspiegeling van de bevolking; weinig jongeren, allochtonen en nog steeds onvoldoende vrouwen. Dat zou een gevolg kunnen zijn van de werkdruk die lang niet voor iedereen inpasbaar is naast het dagelijks leven. Ook kwalitatief valt er nog wel wat te verbeteren. Raadsleden hebben naast de budgetbevoegdheid eigenlijk slechts drie hoofdtaken: volksvertegenwoordiger, kaders stellen op hoofdlijnen en het controleren van het college op het afgesproken beleid. Toch houden veel raadsleden zich nog steeds te veel bezig met de uitvoering, aldus oud-minister De Jonge. Vooral de kaderstellende rol op de hoofdlijnen van het beleid lijkt hier onder te lijden. In Hollands Kroon zijn ze hier duidelijk al overheen gegroeid, waardoor vergaderingen ook efficiënter benut worden.
Resumerend
Ja, de werkdruk is onmiskenbaar toegenomen door het toevoegen van diverse rijkstaken en de vele gemeenschappelijke regelingen, maar of het toevoegen van bijvoorbeeld tien of twaalf raadsleden daar nu echt verandering in zou aanbrengen lijkt te gemakkelijk gedacht. Beide gemeenten hebben duidelijk sterkten en zwakten, waarbij ik de werkdruk niet snel opgelost zie door het simpelweg verhogen van het aantal raadsleden.
Vooral de bestuurlijke drukte (vergaderingen) speelt beide raden wel echt parten, waardoor raadsleden te veel geregeerd worden door de stukkenstroom om al hun taken naar behoren uit te voeren. Voor Den Helder zou minder fracties een deel van de problemen oplossen. Voor Hollands Kroon zou wellicht nog eens goed naar de vergaderkalender gekeken moeten worden. Feit is wel dat beide gemeenten veel van elkaar kunnen leren, waarbij direct het woord herindeling komt bovendrijven. Dat is een onderwerp voor een volgende keer.
Al met al lijkt een toevoeging van een aantal raadsleden niet echt een oplossing voor een lagere werkdruk en een betere verbinding met de samenleving. Aanpassingen van het vergadersysteem en wellicht wat handige participatie-instrumenten lijken meer effect te kunnen hebben. In elk geval worden de gemeenteraden niet al in 2026 groter, zegt de woordvoerder van Binnenlandse Zaken. Eerst moet nog een onderzoek naar verschillende varianten worden afgerond en als er dan een wetswijziging komt, duurt het nog ruim twee jaar voordat die door beide Kamers is. Genoeg tijd dus voor de commissies bestuurlijke vernieuwing in beide gemeenten om lokaal te experimenteren met nieuwe tools.
Onzinnige stelling. Ik deed 4 jaren alles zelf, raad en alle commissies. Verder constateerde ik dat van de 31 raadsleden er maar enkelen werkten. Voor commissieleden gold hetzelfde. Het echte probleem is dat het merendeel van de raads- en commissieleden qua ontwikkeling niet in staat waren om de ambtelijke raadsvoorstellen te doorgronden. Het feiten onderzoek werd vervangen door beeldvorming met alle ellende van dien.
Dit idee komt uit Europa en overgenomen door het demissionaire kabinet Rutte. Net voor het plaats maakte voor het kabinet Schoof
De burger zit dus opgezadeld met een bestuurlijk monster. Velen vooral ondernemers zijn Europa, en vooral Nederland al ontvlucht. Of dit voorstel uitgevoerd zal worden, is aan de prioriteit, die de regering Schoof hier aan stelt. Mede de desinteresse van de bevolking in politiek en volksvertegenwoordiging. Waar de dictatuur om de hoek komt kijken. Het kan dus goedkoper Hugo de Jonge :). Kan de burger van Den Helder hier wat aan doen? Weinig, de politiek negeren en burgerlijke ongehoorzaam zijn
Interessante stellingen met een paar kanttekeningen. Lokale partijen zoals Behoorlijk Bestuur en Beter voor den Helder , niet toevallig lijst 1 en lijst 2 bij de volgende verkiezingen hebben geen enkele moeite om kandidaten voor de raad te vinden. mijn indruk is dat vooral landelijk georganiseerde partijen moeite hebben om hun kandidatenlijsten te vullen, maar dat lukt iedere keer. Dus dat probleem valt wel mee, het lukt altijd wel. Beetje moeite moeten doen is helemaal niet erg.
Ik ben het eens dat Den Helder genoeg heeft aan 2 grote partijen maar dat gaat vanzelf in het stemhokje . Het is redelijk waarschijnlijk dat er van de kleintjes niks overblijft. Dan hou je inderdaad 2 grote lokale partijen over. Dat regelt zich vanzelf. Ik hoor ook niemand klagen over het feit dat er 6 landelijke partijen in de raad zitten waar nauwelijks verschil in zit want ze steunen allemaal het college.
De oplossing ligt er in dat ze raadsleden een keer wat beter gaan betalen . Die 1000 euro is veel te weinig voor dat vele werk wat op ze afkomt . Dat is een beter idee dan grotere raden die er waarschijnlijk nooit gaan komen. Die discussie gaat nergens over.
Tot zover.
Over ‘ betere verbinding met de samenleving ‘ zoals Hans Boskeljon het hier schrijft gesproken : De inwoners van de gemeente horen nooit iets van de politieke partijen behalve van Behoorlijk Bestuur die al hun handelingen op facebook zet en al druk aan het flyeren is. Die andere partijen zijn pas 2 weken voor de verkiezingen actief want ze hebben Uw stem nodig om op het pluche te blijven zitten. Denken jullie dat iemand weet wat de raadsfracties van de coalitie partijen uitvoeren en waar ze voor staan ? De inwoners weten niet eens wie de wethouders zijn.
Ik heb een hele andere visie over wat een ‘ betere verbinding met de samenleving’ is en iedere zaterdag komen er weer nieuwe mensen op het Julianaplein. De samenleving is echt wat anders dan de raad. Dat gebrek aan communicatie is ook een van de redenen waarom de gevestigde orde steeds meer achteruit boert en ze willen het maar niet leren. Over de inwoners heen walsen omdat een paar lokale partijen zo stom zijn om ze aan een meerderheid te helpen maar die partijen zijn nu wel op. Wat de Helderse politiek met de inwoners doet is geen samenleven . Dat is alleen een regenten mentaliteit die af te keuren is en dat gaan de kiezers ook doen
Die versplintering is vooral ontstaan doordat kiezers steeds minder vertrouwen hebben in de gevestigde landelijke partijen en sommige zijn al de helft tot 2/3 van hun stemmen kwijt geraakt en er is geen aanleiding dat dit gaat veranderen op korte termijn . Een partij als de VVD heeft al 8! verkiezingen achter elkaar verloren en de PvdA 4! En van die 8 zetels van 2006 zijn er nog maar anderhalf over.
Je kunt de kiezers niet de schuld geven van het feit dat er steeds meer op lokale partijen gestemd wordt. Dat hoeft geen versplintering te betekenen maar als er veel partijen meedoen dan wel . Dat is ook democratie.
Slot volgt