Den Helder – De leerlingen uit groep 8 van basisschool De Dijk in Den Helder kregen woensdag een interessante presentatie voorgeschoteld. Geboren Nieuwedieper André Schram vertelde de kinderen over de krijgsgevangeniskampen in Japan in de Tweede Wereldoorlog. Wat zijn verhaal extra bijzonder maakte, waren de persoonlijke anekdotes van zij inmiddels overleden vader.
Basisschool De Dijk zet zich ieder schooljaar in om de kinderen te vertellen over de oorlogsgeschiedenis. Zo ging groep 8 twee weken geleden nog op excursie naar Amsterdam en komt André elk jaar naar de Schooten om het verhaal van zijn vader door te geven.
André is woonachtig in Bussum, maar hij kwam in 1948 ter wereld in Den Helder. In zijn presentatie, getiteld ‘Het verhaal van Johan – 3 jaar in Japan, maar niet vrijwillig’ vertelde hij de kinderen uitgebreid over Johan (André’s vader) zijn indrukwekkende oorlogsverhaal. De in 1918 geboren Johan werd in 1935 op zijn zeventiende matroos bij de marine in Den Helder. Eind 1938 werd hij voor drie jaar uitgezonden naar Nederlands-Indië. De kinderen luisterden met volle aandacht naar hoe André vertelde over het ontstaan van de VOC en het Nederlandse slavernijverleden aldaar.
Slag in de Javazee
Niet alleen Nederland had interesse in de (grond)stoffen die werden gewonnen in Nederlands-Indië, ook Japan had belangstelling. Dit Aziatische land had zelf weinig bouwgrond en grondstoffen, waardoor het over de landsgrenzen ging zoeken. Japan had met name interesse in de aardolie. Zij wilden niet alleen Nederlands-Indië, maar ook andere Aziatische gebieden. De Verenigde Staten wilden dit verhinderen, waarop Japan besloot de Amerikaanse boten te bombarderen. Op 27 februari 1942 volgde de Slag in de Javazee, waar veel Nederlandse marinemannen om het leven kwamen. Japan nam daarna verschillende schepen in beslag, waaronder één waar Johan zich op bevond. Hij werd samen met andere bemanningsleden opgepakt en verplaatst naar een krijgsgevangenkamp in het Japanse Nagasaki.
André vertelde de geïnteresseerde kinderen over de erbarmelijke omstandigheden daar. De gevangenen hadden maar weinig te eten, kregen amper medicijnen en werden fysiek aangepakt door de bewakers. Veel van hen overleden in het krijgsgevangenkamp. Ook de bewoners van Nagasaki leefden in zware omstandigheden. “Oorlog is een ramp, voor iedereen”, verwoordde André de situatie. Japan wilde zich niet overgeven en dus besloot de Amerikaanse luchtmacht atoombommen los te laten op Hiroshima en Nagasaki. Met een video en verschillende foto’s van de verwoestende schade wist André de kinderen helemaal mee te krijgen in zijn verhaal. Na het droppen van de atoombommen duurde het niet lang tot Japan zich overgaf en de Tweede Wereldoorlog officieel ten einde kwam.
Johan overleeft
Johan is op het moment van het droppen van de atoombommen als krijgsgevangene aanwezig op Nagaski. Hij overleeft het bombardement. Via luchtpost wordt hem verteld voorlopig binnen te blijven vanwege de vrijgekomen straling. Medio september 1945 verlaat Johan Japan. Via de Verenigde Staten en Engeland komt hij op 31 december 1945 terug in Nederland, waar hij zijn geliefde Adriana weer ziet. In 1948 bevalt zij van André. Hij kreeg altijd maar weinig mee van wat zijn vader voor ellende heeft meegemaakt, tot Johan wat ouder is en de verhalen doorgeeft aan zijn zoon. André is zo geboeid en geraakt door het verhaal dat hij nu door heel het land lezingen geeft over deze indrukwekkende gebeurtenis.
Verder vertelt André dat hij elke twee jaar terugkeert naar de plek waar het krijgsgevangenkamp ooit stond. Daar is in september 2015 een monument onthuld ter herinnering aan de slachtoffers van dit kamp. Naast het herdenken doet hij daar ook zijn verhaal. André: “Vergeet het heden niet, maar maak een gids van de toekomst.” Hij benadrukte dat we vrijheid niet als iets vanzelfsprekends moeten zien en haalde daarbij ook de huidige oorlog in Oekraïne aan.
Henk Kleijn
André besloot zijn imposante presentatie met een herinnering aan Henk Kleijn, die dezelfde ellende doorstond als Johan. Henk woonde jarenlang tegenover basisschool De Dijk in Den Helder en zwaaide altijd naar de kinderen. Tot dit jaar was Henk altijd aanwezig bij de presentatie van André, maar eind 2023 overleed hij.
