Wieringerwerf – Vlakbij de Afsluitdijk ligt gemaal Leemans half verborgen achter de Wieringermeerdijk. Samen met gemaal Lely bij Medemblik werd sinds februari 1930 in zes maanden tijd de Wieringermeer drooggepompt. Nu 90 jaar later is het gemaal nog altijd in dienst en houdt hij onze voeten droog.
“Als je het een ziel moet geven is dit gemaal dapper. Ik vind het ook eigenwijs, maar je kunt het ook dapper noemen”, vertelt objectbeheerder Peter Ottervanger van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. “Het doorstaat de tijd. Het is gebouwd eind jaren ’20 en het draait nog steeds op volle toeren. En dat zal het ook nog vele tientallen jaren blijven doen.”
Wie vanaf de A7 richting de Afsluitdijk de afslag Den Oever neemt en dan rechtsaf gaat, rijdt langs het IJsselmeer richting Gemaal Leemans. “Het is ontworpen door architect Dirk Roosenburg die zich liet inspireren door kunststroming De Stijl waar ook Rietveld en Dudok onderdeel van waren. De bouwstijl wordt ‘nieuwe zakelijkheid’ genoemd. En als je kijkt naar het gebouw dan zie je vaak herhalende vormen, zoals hier bij de ramen, en functionele lijnen.”
Architect Roosenburg ontwierp in dezelfde stijl ook de sluisgebouwen op de Afsluitdijk én dat andere belangrijke gebouw: gemaal Lely. “Gemaal Leemans staat dan wel eens een beetje in de schaduw van zijn grote broer. Dat gemaal staat ook zo pompeus bij Medemblik aan de dijk. Terwijl Leemans een beetje verborgen ligt achter de dijk en tegenwoordig in het bos. Dat stond er 90 jaar geleden nog niet.”
Hoofdgemaal
Tegenwoordig is de Leemans het belangrijkste gemaal waarmee de Wieringermeer droog gehouden wordt. Aan de achterkant van het pand ziet men de lange vaarten richting het gemaal lopen waarmee het water wordt afgevoerd richting de Waddenzee. Bij de vele regen van de laatste weken moest het gemaal flink aan de bak. “Dit gemaal heeft afgelopen tijd vrijwel continu gedraaid. Er was zelfs zoveel gevallen dat de Lely even moest bijspringen.”
Dat alles functioneel moet zijn, is onder meer te zien aan de houtnerven die je terugziet in het beton van de gevels. Je ziet de bekisting voor het betonstorten duidelijk terug. “Ik vind het echt een prachtig gebouw, de hele stijl, dat eigenwijze komt er in terug”, vertelt Ottervanger. “Het geeft me ook wel een bepaalde trots om dit te behouden en beheren.”
