De nieuwe coalitie van Hollands Kroon wil het principe van ‘Brede Welvaart’ voorop gaan stellen. Bij grootschalige initiatieven, zoals de vestiging van bedrijven, moet niet alleen gekeken worden naar de economische implicaties, maar ook naar de sociale en ruimtelijke gevolgen. Het welzijn naast de welvaart. Op zich toch een mooi streven, maar geenszins nieuw en wel vol uitdagingen. Het nu al verankeren van Brede Welvaart in het beleid, zonder regionale afstemming, zou onverstandig zijn.
In 2019 schreef ik een scriptie over het geluksbeleid in Schagen. Daar handelden ze eigenlijk al een beetje naar het nieuwe brede en sociale beleid dat Hollands Kroon heeft aangekondigd. In de buurgemeente maakte ze het zichzelf nog wel iets moeilijker, door te zeggen dat het welzijn van de inwoners, geduid als ‘geluk’, de primaire normering voor het overheidsbeleid moet zijn. Elk besluit moest bijdragen aan het geluk van de inwoners en elk beleid dat dit doet is goed. Minder aandacht voor de economische belangen dus. Mijn conclusie was toen dat deze beleidsfilosofie, het utilitaristisch streven naar het vergroten van het geaggregeerd geluk, naast dat het morele bezwaren kent, ook in de praktijk niet uitvoerbaar blijkt. Inmiddels heeft Schagen het geluksbeleid laten varen.
Geen ultiem doel, wel aandacht
Ondanks mijn kritisch commentaar op de wijze waarop het geluksbeleid in Schagen vorm kreeg, was het advies niet om het in zijn geheel te schrappen. Geluk, of welvaart, is een hele mooie maatstaf voor overheidsbeleid. De conceptualisatie en de meetbaarheid blijft een opgave, maar het was ook duidelijk te zien dat de focus op het geluk van de inwoners bijdroeg aan een hernieuwde aandacht voor de belangrijkste opdracht van het lokale bestuur: Het faciliteren van zelfontplooiing door de gemeenschap. Door als gemeente welvaart centraal te zetten geef je meer ruimte voor initiatieven die niks opleveren en slechts geld kosten. Dat lijkt vanzelfsprekend bij een overheidsorgaan, maar te vaak nog wordt vooral gekeken naar de euro’s.
Dat was dan ook mijn voorstel: Geef geluk, of subjectief welzijn, een prominente plek binnen het beleid, maar maak het niet het enige en ultieme doel. De meetbaarheid gaat anders haar doel voorbij. Met de ambitie van de nieuwe Hollands Kroonse coalitie, een vastgelegd afwegingskader voor economische ontwikkelingen, zie ik Hollands Kroon dezelfde fout maken als Schagen: De gemeente legt zichzelf te abstracte en alomvattende voorwaarden op, waarvan uiteindelijk zal blijken dat deze niet werkbaar zijn. Er zijn meerdere redenen om te wachten met het verankeren van Brede Welvaart in het geschreven beleid.
Waarom wachten?
Het concept Brede Welvaart staat wetenschappelijk en zeker als beleidsdiscipline nog in de kinderschoenen. Het Centraal Planbureau denkt nog tot 2025 bezig te zijn met kennisontwikkeling. Volgens de onderzoekers is dat echt noodzakelijk om tot een voor beleid bruikbare analyse van Brede Welvaart te komen. Dan gaat het alleen nog maar om de meetbaarheid. Het is dus zeer onrealistisch om te denken dat het nieuwe college van de gemeente Hollands Kroon zomaar even op zichzelf een representatief afwegingskader kan ontwikkelen, zoals geambieerd wordt in het coalitieprogramma.
Daar komt ook meteen het tweede bezwaar om de hoek kijken: Hollands Kroon wil het kader zelfstandig ontwikkelen. Naast het feit dat de lokale en regionale implicaties van Brede Welvaart nog minder ontwikkeld zijn benadrukken onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving dat regionale samenwerking van essentieel belang is voor de bruikbaarheid van een dergelijk beleidskader en de perceptie op brede welvaart vanuit de inwoners. Een enkele gemeente kan natuurlijk de economische ontwikkelingen op een laag pitje zetten, maar zolang er in de regio geen afstemming is zorgt dit simpelweg voor een verschuiving van de bedrijvigheid. Dit effect kan zelfs bovenregionaal plaatsvinden, waardoor een coördinerende rol van het Rijk noodzakelijk is.
Laten we ook eerlijk zijn, de ambitie om Brede Welvaart de komende bestuursperiode voorop te gaan stellen is volledig reactief en berust slechts op een ‘incident’: De datacenters. Daarover is bijna iedereen van mening er bij vestiging te weinig aandacht was voor de landschappelijke en maatschappelijke impact en dat de focus te veel berustte op de eerdergenoemde euro’s. Er is verder eigenlijk heel weinig aanleiding voor de door de coalitie beschreven ambitie; “Ontwikkelingen moeten niet enkel bijdragen aan economische ‘groei’, maar ook aan sociale en maatschappelijke doelstellingen”. Alsof Hollands Kroon een groot conglomeraat van talloze ondernemingen huisvest. Alsof het vorige bestuur bij de besluitvorming alleen maar dacht aan economische doelstellingen. Dat is natuurlijk allebei onzin. De enige economische belangen die in Hollands Kroon zwaarder wegen dan al het andere zijn die van de agrariërs, maar daar durft de coalitie toch niks aan te veranderen.
Vooruit
Het is niet erg om nieuw beleid te verkennen. ‘Brede Welvaart’ is een prima paraplubegrip om aandacht te vragen voor de uiteenlopende peilers van menselijk geluk en welzijn. Toch zou het nieuwe bestuur er goed aan doen te wachten op de wetenschappelijke en beleidstechnische ontwikkelingen voordat zij het concept verankert in geschreven beleidsregels. College, ga aan de slag met het begrip in het achterhoofd, maar ga geen arbitraire beleidsregels opstellen omdat u bang bent voor een tweede datacenter hetze. Het door experts onderschreven belang van regionale afstemming bij de implementatie van Brede Welvaart als maatstaf voor het openbaar bestuur maakt het ook bijna noodzakelijk om met buurgemeenten om tafel te gaan voordat u als gemeente kaders stelt.
