Texel – De zeëengel, een exotisch aandoende roofvis, lijkt uit ons gemeenschappelijk geheugen gewist. Dit concluderen natuurbeschermers van WWF en NIOZ-onderzoekers in een recente publicatie in Marine Biology. De zeeëngel, een grote haai, met een lichaamslengte tot 2.5 meter, een plat lichaam en brede ‘vleugels’, kwam tot de 20ste eeuw nog regelmatig in de Noordzee voor. De haai is een iconisch voorbeeld van zeldzame, exotisch aandoende vissoorten die ooit een integraal onderdeel vormden van het ecosysteem in de Noordzee.
Terwijl we allemaal steeds vaker naar verre oorden trekken om zeldzame en exotische diersoorten te zien, besloot het WWF in Nederland zich te richten op de natuur dichter bij huis. In een land dat zo sterk verbonden is met water als Nederland viel de blik al snel op het leven in de zee en de wereldwijd bedreigde zeeëngel.
De grote vis was een eeuw geleden vooral in de kustzones te vinden. Gecamoufleerd door het zand op de zeebodem wachtte het zijn kans af om een prooi te grijpen. Dat nog maar weinig mensen zich aan deze iconische soort lijken te herinneren wijdt hoofdauteur Roeland Bom aan het ‘shifting baseline syndroom’. Bom: ‘De roep om de natuurlijke rijkdom van het Noordzee ecosysteem te beschermen en herstellen wordt luider, maar vaak is het onduidelijk welke rijkdom we precies bedoelen.’ Veel scenario’s gaan volgens de auteurs niet verder terug dan de afgelopen vijftig jaar. Bom ‘Als we het Noordzee ecosysteem willen beschermen en de natuur aan onze kusten willen herstellen, hebben we een ware, historische baseline nodig, inclusief de iconische rovers uit eerdere eeuwen.’
Voordat we nadenken over het herstel van de natuurlijke situatie in het Noordzee-ecosysteem, is het volgens Bom en de co-auteurs belangrijk om het beeld van hoe die natuur er dan uit ‘hoort’ te zien in kaart te brengen. Bom: ‘Grote roofvissen zoals haaien en roggen worden in het huidige plaatje vaak vergeten. De eisen die deze soorten stellen aan een natuurlijk ecosysteem worden hierdoor verwaarloosd.’ Voor een succesvolle aanpak is het volgens de auteurs belangrijk dat historische informatie een plek krijgt. Bom: ‘De historische observaties ondersteunen een gefundeerd idee van de natuurlijke baseline.’