Anna Paulowna – Het is de ‘day after’ en de rook van een politieke aardverschuiving bij de Tweede Kamerverkiezingen 2023 is zojuist opgetrokken. De voorlopige uitslag is woensdagavond laat al bekend gemaakt, maar daarmee zijn we er nog niet. Achter de schermen wordt in alle gemeenten nog hard gewerkt om de exacte uitslag tot op de stem nauwkeurig te controleren.
In ons land is er onder aanzienlijke groepen landgenoten veel scepsis over de juistheid van juist dit proces, hetgeen vooral op ‘social media’ nogal eens tot boude uitspraken van manipulatie of fraude leidt. De vraag is dus, hoe betrouwbaar en zorgvuldig is het proces van stemmen tellen nu eigenlijk? Rian van Dam is niet alleen burgemeester van Hollands Kroon, maar ook hoofd stembureau in die gemeente.
“Dat proces is zeer nauwkeurig beschreven door de nationale kiesraad. Die regels beschrijven exact hoe dat proces absoluut zorgvuldig moet worden uitgevoerd. Alle stembureauleden moeten ook verplicht een digitale cursus volgen waaraan een eindtoets gekoppeld zit. Die moet met goed resultaat worden afgelegd om op het stembureau te mogen plaatsnemen”, aldus Van Dam.
Zorgvuldig
Die zorgvuldigheid begint al in de decentrale stembureaus gedurende de verkiezingsdag, waarin het hele proces van de controle van de stempassen en identiteitsbewijzen zorgvuldig gevolgd moet worden. Ook worden er dan al diverse controles uitgevoerd, waarbij het aantal ingenomen stempassen gelijk moet blijven aan het aantal uitgegeven stembiljetten.
“Om 21.00 sluit het stembureau nadat iedereen in de rij nog de kans heeft gekregen een stem uit te brengen en daarna start het, door de voorzitter gecoördineerde, telproces voor de stembureauleden en de extra door de gemeente aangewezen tellers. Als de stembussen geopend zijn worden de stembiljetten uitgevouwen en gesorteerd op lijstniveau. Elke inwoner of belangstellende mag bij dit proces aanwezig zijn, mits ze de stembureauleden niet hinderen en afstand houden van de stembiljetten.”
Na het sorteren op lijstniveau wordt het aantal getelde stembiljetten vergeleken met het aantal ingeleverde stempassen. Dit wordt in het proces-verbaal ingevuld. Op het moment dat er een verschil is wordt opnieuw geteld. “Wij hebben er net als de meeste gemeenten, zo’n 55 procent in Nederland, voor gekozen om de telling op persoonsniveau de volgende dag te doen. Dit omdat stembureauleden die vaak al van 07.00 aan één stuk door in touw zijn ‘s nachts om 02.00 uur toch wat last krijgen van concentratieverlies”, vertelt de burgemeester.
Vier ogen
“Dus in een gemeente met een centrale telling op persoonsniveau wordt daarna alles ingepakt en verzegeld om de diverse onderdelen gescheiden naar de centrale locatie te brengen, waarbij dit altijd door twee personen gebeurt. Ook in dit onderdeel is het vier ogen principe van toepassing en bovendien reizen de sleutels en slotjes ook nog apart.”
De volgende dag wordt op de centrale tellocatie per stembureau alles opnieuw geteld in gescheiden telstraten, waarbij ook de voorkeursstemmen direct worden opgenomen. Dit geeft dus een dubbele controle van de telling door weer andere personen. Ook deze tellingen zijn openbaar door iedereen te volgen en aanschouwen. Uiteindelijk geeft de gemeente de stemuitslag door aan het hoofdstembureau van de kieskring waartoe zij behoort. “Voor Hollands Kroon is dat de kieskring Den Helder, die tot ruim voorbij Alkmaar loopt.”
Zie ook: Videoreportage: The day after
dit jaar zijn vrijwilligers van controle-verkiezingen.nl als waarnemer bij het tellen van de stemmen geweest.
Op die manier is de kans op fraude kleiner.
Alleen al het aanwezig zijn van iemand die bij alles mee kijkt en eventuele onregelmatigheden noteert werkt.
Daarnaast worden de uitslagen dit haar door gegeven en vergeleken met de officiële resultaten.
In het verleden waren er berichten van stapels stembiljetten die weg gegooid waren of andere onregelmatigheden.
Door bij het tellen te zijn voorkom je dit soort uitwassen.
Daarnaast is het ook leuk om te zien hoe bv 2 stembureaus naast elkaar elk een eigen manier van tellen hebben.