Kop van Noord-Holland – Een aangrijpend verhaal van twee ouders uit Wieringen die zagen hoe hun vijftienjarige dochter in een wereld van loverboys en drugs belandde heeft veel stof doen opwaaien. Het Facebook-bericht van vader Ingo Halfweeg werd maar liefst 586 keer gedeeld en leverde een storm aan reacties van mede bezorgde ouders op. Helaas blijkt dit verhaal allesbehalve uitzonderlijk te zijn.
Dat geldt niet alleen voor de gemeente Hollands Kroon; het loverboy- en drugsnetwerk bevindt zich in de gehele Kop van Noord-Holland. Zo vertelt Thierry Holst, zorgcoördinator voor slachtoffers van mensenhandel in Noord-Holland, dat ook in Den Helder veel signalen van drugs- en mensenhandel zijn. “Er is niet specifiek één plek of één dorp.” Gemeenten vervullen een cruciale rol in de aanpak van loverboys, maar het begint bij bewustwording en signalering.
Drugs- en mensenhandel
In Nederland wordt onder mensenhandel verstaan het werven (voor werk), vervoeren of huisvesten van iemand. Dat gebeurt door misbruik te maken van kwetsbare personen, zoals minderjarigen. “De belangrijkste aspecten hierbij zijn dwang en uitbuiting”, zegt zorgcoördinator Holst. “Dit kan seksuele uitbuiting zijn, maar ook criminele uitbuiting, bijvoorbeeld in de vorm van diefstal of drugs dealen.”
Zorgcoördinatoren als Holst zijn de schakel tussen slachtoffers en instanties. Zo nemen zij deel aan structureel overleg met de politie en het Openbaar Ministerie en overleg bij het Veiligheidshuis in Noord-Holland Noord, waar casussen van mensenhandel aangemeld kunnen worden. Daarnaast geven Holst en zijn collega’s veel voorlichtingen en adviezen op casusniveau. “We zijn niet zelf hulpverleners, maar we brengen slachtoffers en hulpverleners samen.”
Op dit moment is HVO-Querido, de instantie waar Holst zorgcoördinator is, bezig met een pilot voor de functie veiligheidscoördinator. De persoon die deze functie vervult zal slachtoffers en, indien nodig, ouders gedurende het hele justitiële proces begeleiden. “Dat is aangevraagd en georganiseerd door CKM (Centrum tegen Kindermishandeling en Mensenhandel) om te kijken hoe we de aangiftebereidheid van minderjarige slachtoffers kunnen verhogen, want die is landelijk gezien heel laag”, vertelt Holst.
Cruciale rol gemeenten
Uit de Slachtoffermonitor mensenhandel 2016-2020 van de Nationaal Rapporteur mensenhandel blijkt dat Nederland nog onvoldoende slaagt in het bieden van actieve preventie, bescherming en de juiste hulpverlening. Van alle slachtoffers van mensenhandel wordt vijftig procent binnen zeven jaar opnieuw slachtoffer van een misdrijf, concludeert de Nationaal Rapporteur. Vooral minderjarige slachtoffers lopen een groot risico op herhaald slachtofferschap.
Omdat gemeenten het dichtst bij hun inwoners staan, moet de aanpak op lokaal niveau volgens de Nationaal Rapporteur centraal staan en versterkt worden. Daarom luidde een dringende aanbeveling aan de ministeries van Justitie en Veiligheid en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport: “Bied gemeenten en professionals een handelingskader om passende hulpverlening te bieden aan alle vermoedelijke slachtoffers van mensenhandel”.
Gemeente Den Helder werkt inmiddels volgens het Kader voor de aanpak van mensenhandel zoals uitgewerkt door de Vereniging Nederlandse gemeenten (VNG) en is bezig deze werkwijze te borgen in mensenhandelbeleid. Gemeente Hollands Kroon heeft geen vastomlijnd beleid, maar geeft aan dat er een nauwe samenwerking is tussen de afdeling Openbare Orde en Veiligheid en de landelijke organisaties HVO-Querido en Comensha. Verder werken beide gemeenten op dit gebied veel samen met scholen, politie en OM, Veiligheidshuis en andere zorgpartijen, zoals Incluzio, GGZ en LINK jongerenwerk.
Bewustwording en signalering
In de strijd tegen drugs- en mensenhandel is de samenwerking tussen verschillende instanties essentieel. Goed signaleren van dit soort misdaden begint echter bij meer bewustwording. HVO-Querido geeft daarom veel (gratis) voorlichtingen aan wijkteams en op scholen, waarin verteld wordt over signalen waar ze op kunnen letten. “Die spreken veel mensen en die zien heel veel, dus dat zijn belangrijke mensen om bewust te maken van mensenhandel”, stelt Holst.
Scholen kunnen ook gebruik maken van het lespakket ‘BUIT’ om de bewustwording en weerbaarheid bij jongeren rondom het thema uitbuiting te vergroten. Door middel van een film en een virtueel chatprogramma ontdekken scholieren in deze les wat zowel criminele als seksuele uitbuiting inhoudt. Ze onderzoeken waarom en hoe iemand in zo’n situatie terecht kan komen en of ze het zouden herkennen als iemand in hun omgeving uitgebuit wordt.
Zo zijn er meerdere initiatieven met het doel de bewustwording over de eenvoud van misleiding te vergroten. In 2018 initieerde gemeente Koggeland het project Fakeboys, waarbij een acteur werd ingezet (bijvoorbeeld op de kermis) om te onderzoeken hoe vatbaar minderjarige meisjes én jongens zijn voor mogelijke loverboys. Alle aangesproken jongeren werden na afloop benaderd door een medewerker van de gemeente.
“Trek aan de bel”
Het Zorg- en Veiligheidshuis onderstreept het belang van dit soort initiatieven in de aanpak van loverboys en dat begint bij meer bewustwording onder jongeren én volwassenen, zo benadrukt de organisatie. Dat is ook wat de gedupeerde ouders uit Wieringen wilden bereiken door het delen van hun verhaal. Vader Ingo: “Op deze manier wil ik proberen alle ouders de koppen bij elkaar te laten steken die met hetzelfde te maken hebben of denken te hebben. Gelukkig is de aandacht erg hoog en zijn er heel veel ouders bezorgd over hun kind. Trek aan de bel als je vreemd gedrag ziet bij je kind!”
Wat zijn dan signalen waar mensen op kunnen letten? Holst: “Bijvoorbeeld als je ziet dat iemand ineens alle contacten verbreekt met vriendinnen of familie en alleen maar omgaat met die ene jongen. Als jonge mensen die geen bijbaantje hebben ineens met dure kleding lopen. Het hoeft niet iets te betekenen, maar het zijn wel signalen.”
Koos Venema, woordvoerder van de politie eenheid Noord-Holland, adviseert om zaken die niet goed voelen met mensen om je heen te bespreken. Ook zijn er verschillende hulpverleningsorganisaties die kunnen helpen. Zo kan anoniem gebeld, gemaild of gechat worden met hulpverleners van MIND/Korrelatie: https://mindkorrelatie.nl/.
