ColumnHollands Kroon

Column: De bungalow van Thorbecke

Advertentie:

In de berichtgeving rondom de bestuurlijke legitimiteit van de gemeente Hollands Kroon en haar discussie met de provincie Noord-Holland wordt gesuggereerd dat het gemeentebestuur verkeerd zit en toe is aan een cursus staatsinrichting. De gemeente zou namelijk hiërarchisch ondergeschikt zijn aan het provinciebestuur en moet zich daarom maar laten leiden door provinciale besluitvorming. Dit is pertinent onjuist en geeft blijk van de noodzaak om de discussie rondom de bevoegdheidskwestie perspectief te bieden. Wanneer men verwijst naar ‘het huis van Thorbecke’ en regels over interbestuurlijke verhoudingen helpt het om eerst te begrijpen waarom deze regels zijn bedacht en hoe dit huis zich de afgelopen 150 jaar heeft ontwikkeld tot een gelijkvloerse bungalow.

Hiërarchie van het bestuur
Nederland kent helemaal geen hiërarchie van bestuursorganen, enkel van regels. Dat wil zeggen dat wetten en maatregelen van het landelijk bestuur prioriteit hebben boven provinciale en gemeentelijke verordeningen, maar dat de organen die deze wetten en regels maken gelijkwaardig zijn. Een gemeente mag dus geen artikelen opnemen in haar verordening die ingaan tegen landelijke wetgeving. De landelijke overheid mag wel wetgeving aannemen die bestaande gemeentelijke verordeningen onmogelijk maakt.

Dit is een kwestie van belangenafweging en gelijkheid. Een verordening die betrekking heeft op de inwoners van een enkele gemeente kan een wet die voor iedereen geldt niet zomaar tenietdoen. Als landelijk bepaald is dat bepaalde regels en rechten voor iedereen gelden kan het uiteraard niet zo zijn dat dit voor een kleine groep binnen een specifieke provincie of gemeente anders is. Dit heeft niks te maken met democratische legitimiteit of een hiërarchische verhouding tussen bestuurslagen.

Het zou zelfs onwerkbaar zijn en staat haaks op de motivatie voor een gedeeltelijk decentraal bestuur. Decentralisatie gaat om het verspreiden van verantwoordelijkheden, niet om het bouwen van verschillende bestuurslagen. De gemeente is een zelfstandig en democratisch verkozen bestuursorgaan met specifieke bevoegdheden, net als de provincie, de centrale overheid en het waterschap. Alle vier hebben zij hun eigen reikwijdte en beslissen zij over zaken binnen het vastgestelde gebied. Lokale bestuursorganen hebben wel verantwoordelijkheden met betrekking tot de uitvoering van landelijke wetten en centrale bestuursorganen controleren de financiële positie van decentrale overheden, maar besturen gaat nog steeds op basis van het subsidiariteitsbeginsel.

Dat wil zeggen: Besluitvorming moet zo dicht mogelijk bij het betrokken gebied plaatsvinden. Zaken die enkel van invloed zijn op gemeentelijk niveau worden door een gemeente beslist. De provincie heeft dus ook enkel beslissingsbevoegdheid over zaken die betrekking hebben op de provincie: Zaken die invloed hebben over gemeentegrenzen heen, of waarvan de effecten te groot zijn om door een lokaal bestuur te overzien.

Provincie of gemeente
Dit is waarom er limieten zijn met betrekking tot het formaat van objecten waarover een gemeente kan beslissen. Als de uitstoot te groot is, of als er teveel stroom wordt gevraagd, heeft dit ook effect op omliggende gemeenten en dus beslist de provincie. De steeds terugkerende retoriek dat de provincie Noord-Holland de gemeente Hollands Kroon zou ‘terugfluiten’ is dus misleidend. Die verantwoordelijkheid heeft een provincie niet.

Ik stel hier overigens niet dat het onterecht zou zijn als de provincie het bevoegd gezag is met betrekking tot de vestiging van grote datacenters. Ik kan me voorstellen dat de omvang van dergelijke installaties maakt dat provinciale overwegingen noodzakelijk zijn. Echter, de steeds veronderstelde machtsverhouding tussen provincie en gemeente bestaat gewoonweg niet.

Het bevreemd mij wel dat er zoveel vraag is naar provinciale inmenging in de datacenter kwestie. Vanwaar bestaat het idee dat gedeputeerden uit de Randstad meer aandacht zullen hebben voor het uitzicht van de inwoners van Middenmeer dan het eigen gemeentebestuur? Het provinciale bestuur is helemaal niet negatief over de vestiging van datacenters, zij stellen enkel vast dat ze een regio-overschrijdende functie hebben. Als de provincie mag beslissen komen er misschien nog wel veel meer.

Toon meer

Stijn Vos

Stijn Vos is werkzaam als politiek verslaggever bij Regio Noordkop. E-mail: stijn@regionoordkop.nl

Wellicht ook interessant

Back to top button